Tóm tắt nội dung vụ án như sau:
Cụ Trần Điện và cụ Ngô Thị Lang hiện có 09 người con. Khi còn sống các cụ tạo dựng được khối tài sản là thửa đất số 120, tờ bản đồ số 2, diện tích 94,4m và ngôi nhà gắn liền với đất: thửa đất số 205, tờ bản đồ số 3, diện tích 1.067,5m tại phường Lê Hồng Phong, thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi.
Cụ Trần Điện chết năm 1976 không để lại di chúc. Ngày 04/6/1988, cụ Ngô Thị Lang lập “Giấy cho nhà” cho vợ chồng con trai là ông Trần Ngọc Anh, bà Phạm Thị Nở toàn bộ thửa đất số 120, tờ bản đồ số 2, diện tích 94,4m và ngôi nhà gắn liền với đất.
Ông Trần Ngọc Anh chết năm 2011, ngày 29/6/2016, bà Phạm Thị Nở kê khai đăng ký và được Ủy ban nhân dân thành phố Quảng Ngãi cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thửa số 120, tờ bản đồ số 2, diện tích 94,4m.
Ngày 27/7/2016, bà Phạm Thị Nở cùng các con lập Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng thửa đất nêu trên cho ông Nguyễn Văn Ánh, bà Trương Thị Minh Hương. Ngày 05/8/2016, Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất thành phố Quảng Ngãi đã chỉnh lý biến động sang tên thửa đất trên cho ông Ảnh, bà Hương.
Ngày 28/3/2018, ông Nguyễn Văn Ánh, bà Trương Thị Minh Hương lập Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng thửa đất nêu trên cho ông Nguyễn Đức Minh. Ngày 17/4/2018, Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất thành phố Quảng Ngãi đã chỉnh lý biến động sang tên cho ông Nguyễn Đức Minh.
Ngày 02/11/2018, bà Trần Thị Văn cùng những người con của cụ Điện, cụ Lang khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà Phạm Thị Nở với ông Nguyễn Văn Ánh, bà Trương Thị Minh Hương đối với thửa đất số 120 vô hiệu; tuyên bố Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất giữa ông Ánh, bà Hương với anh Nguyễn Đức Minh đối với thửa 120 vô hiệu; yêu cầu chia di sản thừa kế của cụ Trần Điện là % giá trị thửa đất số 120, tờ bản đồ số 02, diện tích 47,2m cho các đồng thừa kế; yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do Ủy ban nhân dân thành phố Quảng Ngãi cấp cho hộ bà Phạm Thị Nở và hủy chỉnh lý biến động sang tên ông Nguyễn Văn Ánh, bà Trương Thị Minh Hương và ông Nguyễn Đức Minh.
Phía bị đơn bà Phạm Thị Nở có yêu cầu phản tổ đề nghị chia thừa kế đối với thửa đất số 205, tờ bản đồ số 3, diện tích 1.067,5m.
Quá trình giải quyết vụ án của Tòa án cấp sơ thẩm
Bản án dân sự sơ thẩm số 39/2019/DS-ST ngày 30/10/2019 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ngãi, áp dụng Án lệ số 03/2016/AL được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua 06/4/2016: Không chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn bà Trần Thị Văn về việc chia thừa kế di sản của cụ Trần Điện để lại là % giá trị thửa đất số 120, tờ bản đồ số 02, diện tích 47,2m’; chấp nhận yêu cầu phản tố của bị đơn chia di sản thừa kế thửa đất số 205, tờ bản đồ số 3, diện tích 1.067,5m2.
Ngoài ra, bản án sơ thẩm còn tuyên về án phí, chi phí Tòa án và quyền kháng cáo của các đương sự.
Ngày 02/12/2019, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng ban hành Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 47/QĐKNPT-VKS-DS, đề nghị Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng xét xử phúc thẩm, sửa một phần bản án dân sự sơ thẩm nêu trên.
Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 70/2020/DS-PT ngày 11/5/2020 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng, chấp nhận kháng nghị phúc thẩm của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng, sửa một phần bản án dân sự sơ thẩm: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn bà Trần Thị Văn chia thừa kế di sản của cụ Trần Điện để lại là 2 thửa đất số 120, tờ bản đồ số 02, diện tích 47,2m trị giá 2.311.856.000 đồng thành 09 kỷ phần, mỗi đồng thừa kế được nhận kỳ phần là 256.872.888 đồng. Các quyết định khác của bản án dân sự sơ thẩm vẫn được giữ nguyên.
Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
Các đương sự trong vụ án đều thừa nhận nguồn gốc thửa đất số 120, tờ bản đồ số 2, diện tích 94,4m và ngôi nhà gắn liền với đất là tài sản chung của vợ chồng cụ Trần Điện và cụ Ngô Thị Lang tạo lập. Cụ Trần Điện chết năm 1976 không để lại di chúc. Ngày 04/6/1988, cụ Ngô Thị Lang tự ý lập giấy cho vợ chồng ông Trần Ngọc Anh, bà Phạm Thị Nở nhà và đất khi chưa được sự đồng ý của những người con khác của cụ Điện là vi phạm Điều 14, Điều 15 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1986, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự.
Căn cứ vào Giấy cho nhà của cụ Ngô Thị Lang lập ngày 04/6/1988, cụ Lang đồng ý cho phần tài sản của mình cho vợ chồng ông Trần Ngọc Anh, bà Phạm Thị Nở, như vậy còn lại 2 thửa đất số 120, tờ bản đồ số 02 là di sản của cụ Trần Điện, nhưng Bản án dân sự sơ thẩm số 39/2019/DS-ST ngày 30/10/2019 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ngãi lại áp dụng Án lệ số 03/2016/AL để nhận định thửa đất số 120 không còn là di sản của cụ Điện và cụ Lang, từ đó không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Trần Thị Văn và những người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan về yêu cầu chia thừa kế là không đúng quy định pháp luật, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự.
Bản án dân sự phúc thẩm số 70/2020/DS-PT ngày 11/5/2020 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng đã chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng, sửa bản án dân sự sơ thẩm chia di sản thừa kế của cụ Trần Điện để lại, các nội dung khác của bản án sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị có hiệu lực pháp luật.
