Trong giới kinh doanh, đặc biệt là ở các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), câu nói “Không ký giấy tờ gì thì họ chẳng làm gì được tôi” vẫn được xem như một “lá bùa” tự tin của không ít chủ doanh nghiệp. Họ cho rằng nếu giao dịch không có hợp đồng bằng văn bản thì cũng không thể bị kiện hay ràng buộc nghĩa vụ gì. Tuy nhiên, dưới góc nhìn pháp lý, đây là một suy nghĩ vừa sai lầm, vừa cực kỳ nguy hiểm.
1. Không ký hợp đồng, có bị kiện không? – Câu trả lời là có
Theo Điều 401 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng dân sự có thể được giao kết bằng văn bản, lời nói hoặc hành vi cụ thể. Điều này có nghĩa rằng:
Một cái bắt tay, một đoạn ghi âm, vài dòng tin nhắn hay thậm chí một lần chuyển khoản – nếu thể hiện sự thống nhất ý chí của các bên – vẫn có thể cấu thành một hợp đồng có hiệu lực.
Chỉ trong một số giao dịch đặc biệt, pháp luật mới yêu cầu bắt buộc lập thành văn bản, ví dụ như:
– Mua bán, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, bất động sản
– Góp vốn bằng tài sản là bất động sản
– Chuyển nhượng dự án đầu tư
– Một số loại hợp đồng kinh doanh có điều kiện theo luật chuyên ngành
Ngoài các trường hợp đó, nếu các bên tự nguyện giao kết và thực hiện một giao dịch, thì thỏa thuận đó vẫn phát sinh quyền và nghĩa vụ pháp lý, dù không có giấy trắng mực đen.
2. Có nhiều cách để chứng minh thỏa thuận – không chỉ mỗi hợp đồng
Trong thực tế giải quyết tranh chấp, Tòa án và Trọng tài hoàn toàn có thể căn cứ vào những chứng cứ sau để xác định sự tồn tại và nội dung của thỏa thuận:
– Tin nhắn Zalo, Facebook, Viber, SMS…
– Email trao đổi giữa các bên
– Chứng từ chuyển tiền, hóa đơn, phiếu giao nhận
– Video, ghi âm cuộc họp hoặc thương lượng
– Lời khai nhân chứng, biên bản nội bộ
– Nhật ký công việc, bảng theo dõi tiến độ
Ví dụ: Một công ty nội thất nhận thi công showroom theo tin nhắn Zalo. Không có hợp đồng nhưng bên A đã tạm ứng 50 triệu qua tài khoản. Khi bên B hoàn tất công việc, A không chịu trả phần còn lại. Tòa án vẫn chấp nhận hồ sơ khởi kiện vì đủ chứng cứ cho thấy đã có thỏa thuận và A đã nhận lợi ích từ công việc đó.
3. Tư duy “không hợp đồng, không sợ gì” – chỉ khiến doanh nghiệp dễ sập bẫy
Tư duy “không hợp đồng thì không có nghĩa vụ” đang khiến hàng ngàn doanh nghiệp nhỏ rơi vào thế yếu về pháp lý.
Khi không có hợp đồng hay bất kỳ tài liệu ràng buộc nào, doanh nghiệp bị vi phạm sẽ rất khó đòi lại quyền lợi, do thiếu chứng cứ xác lập giao dịch.
Ngược lại, nếu chính doanh nghiệp là bên vi phạm, thì vẫn có thể bị kiện nếu đối tác cung cấp được bằng chứng xác thực như email, tin nhắn, hóa đơn, sao kê…
Hệ quả là cả hai bên dễ bị kéo vào tranh chấp kéo dài, gây thiệt hại không chỉ về tài chính, mà còn ảnh hưởng đến thời gian, uy tín và cơ hội kinh doanh.
Đáng lo ngại hơn, trong một số tình huống, nếu bên bị kiện cố tình chối bỏ trách nhiệm, hành vi đó có thể bị xem là gian dối có chủ đích. Khi đó, không chỉ là tranh chấp dân sự, mà doanh nghiệp còn có thể đối mặt với nguy cơ bị xử lý hình sự – ví dụ như hành vi “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo Điều 175 Bộ luật Hình sự.
4. Chủ doanh nghiệp nhỏ cần thay đổi từ gốc – chuyên nghiệp hóa từ những thỏa thuận nhỏ
Không phải mọi giao dịch nhỏ đều cần một bản hợp đồng dài 5 trang với đầy đủ chữ ký, con dấu. Nhưng doanh nghiệp hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ mình bằng những bước đơn giản và hiệu quả hơn:
– Gửi email xác nhận lại nội dung đã trao đổi sau mỗi cuộc gọi hoặc tin nhắn – vừa lịch sự, vừa có giá trị chứng cứ.
– Ghi âm các cuộc thương lượng quan trọng, đặc biệt khi đề cập đến giá cả, tiến độ, điều khoản thanh toán hay phạt vi phạm.
– Lưu trữ đầy đủ hóa đơn, phiếu giao hàng, chứng từ chuyển khoản thay vì để mọi thỏa thuận chỉ tồn tại “trong miệng”.
– Chuẩn bị sẵn các mẫu hợp đồng, biên bản ngắn gọn, có thể ký nhanh – lưu gọn – sẵn sàng dùng cho các giao dịch phát sinh.
Thói quen “làm ăn kiểu miệng” có thể giúp tiết kiệm đôi chút thời gian ở hiện tại, nhưng cái giá phải trả khi xảy ra tranh chấp có thể là cả một doanh nghiệp bị đẩy đến bờ vực rủi ro pháp lý.
5. Luật sư đồng hành – không phải để lo sợ, mà để phòng ngừa
Trong môi trường kinh doanh hiện nay, việc có một luật sư đồng hành không còn là xa xỉ, mà là một phần trong hệ thống phòng vệ chiến lược.
Nếu bạn là chủ doanh nghiệp, đừng đợi đến khi có tranh chấp mới gọi luật sư. Hãy chủ động xây dựng văn hóa giao kết minh bạch, bảo vệ cả bạn và đối tác, để không ai phải ra tòa mới “thấm” giá trị của hợp đồng.
Quy trình tư vấn pháp lý tại Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng
5.1. Tiếp nhận yêu cầu: Khách hàng có thể liên hệ qua điện thoại, email hoặc đến trực tiếp văn phòng. Luật sư ghi nhận thông tin vụ việc và định hướng xử lý ban đầu.
5.2. Phân tích khả năng khởi kiện: Đánh giá điều kiện pháp lý, tư vấn chiến lược khởi kiện tối ưu, cân nhắc lợi ích và chi phí.
5.3. Chuẩn bị hồ sơ: Soạn đơn khởi kiện, hướng dẫn thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến nhân thân, quyền sở hữu, quan hệ với bên liên quan…
5.4. Làm việc với cơ quan có thẩm quyền: Hỗ trợ nộp và theo dõi hồ sơ tại Tòa án, xử lý các trường hợp vướng mắc như tài sản chưa sang tên, thuế – tài chính, di sản chưa khai nhận.
5.5. Giải quyết tình huống phát sinh: Hỗ trợ khi bị từ chối thụ lý, khiếu nại quyết định sai, xin trích lục – xác minh giấy tờ làm chứng cứ.
5.6. Đại diện tại Tòa án: Luật sư trực tiếp tham gia tố tụng, bảo vệ quyền lợi khách hàng, hỗ trợ hòa giải nếu cần.
Với kinh nghiệm dày dặn và tinh thần trách nhiệm cao, chúng tôi cam kết đồng hành cùng khách hàng trong các vụ việc tranh chấp dân sự, chia tài sản, thừa kế phức tạp, giúp tiết kiệm chi phí và hạn chế rủi ro pháp lý.
👉 Liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ tân tâm!
