DOANH NGHIỆP LẠM DỤNG “THỬ VIỆC NHIỀU LẦN” ĐỂ NÉ HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG CHÍNH THỨC – CHẾ TÀI PHÁP LUẬT

1. Thực trạng đáng lo ngại: Lạm dụng thử việc nhiều lần tại doanh nghiệp

Thị trường lao động hiện nay đang ngày càng trở nên cạnh tranh gay gắt, đòi hỏi cả người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ) phải có sự cân nhắc kỹ lưỡng trước khi bắt đầu một quan hệ lao động chính thức. Trong bối cảnh đó, thử việc được xem là một giai đoạn hết sức quan trọng, cho phép cả hai bên đánh giá sự phù hợp về năng lực, phẩm chất, kỹ năng và thái độ làm việc của NLĐ cũng như mức độ đáp ứng của môi trường làm việc đối với người lao động. Giai đoạn thử việc không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp mà còn là cơ hội để người lao động có thể tìm hiểu kỹ hơn về công việc, đồng nghiệp và văn hóa doanh nghiệp trước khi cam kết lâu dài. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích này, thử việc cũng tiềm ẩn nhiều bất cập và rủi ro nếu không được thực hiện đúng quy định của pháp luật.

Thực tế hiện nay, có nhiều doanh nghiệp đã lợi dụng quy định về thử việc để trục lợi bằng cách kéo dài hoặc lặp lại thời gian thử việc nhằm né tránh các nghĩa vụ pháp lý liên quan đến việc ký hợp đồng lao động chính thức. Một số hình thức phổ biến của hành vi này là yêu cầu người lao động thử việc trong khoảng thời gian 2 đến 3 tháng, sau đó khi hết hạn lại viện lý do “chưa phù hợp” để tiếp tục kéo dài thử việc mà không ký hợp đồng chính thức. Ngoài ra, doanh nghiệp còn sử dụng chiêu thức chuyển đổi vị trí làm việc, dù công việc thực chất tương tự nhau, nhằm buộc NLĐ phải thử việc lại từ đầu và không được bảo đảm quyền lợi. Thậm chí, nhiều trường hợp NLĐ làm việc ổn định trong một thời gian dài nhưng chỉ được ký hợp đồng thử việc, không bao giờ được ký hợp đồng lao động chính thức, khiến người lao động rơi vào tình trạng “làm việc không có ràng buộc pháp lý”.

Hậu quả từ việc doanh nghiệp lạm dụng thử việc nhiều lần là vô cùng nghiêm trọng đối với quyền lợi của người lao động. Trước hết, NLĐ sẽ mất quyền được đóng các loại bảo hiểm bắt buộc như bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), dẫn đến việc không được hưởng các chế độ bảo hiểm, trợ cấp liên quan khi ốm đau, thai sản hay khi nghỉ việc. Thêm vào đó, việc không ký hợp đồng lao động chính thức cũng khiến NLĐ không được hưởng các chế độ bảo vệ khác như trợ cấp thôi việc, trợ cấp thất nghiệp, và gặp nhiều khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi khi có tranh chấp lao động phát sinh. Ngoài ra, việc thiếu căn cứ pháp lý về hợp đồng lao động chính thức khiến NLĐ dễ bị tổn thương trước các quyết định đơn phương từ phía doanh nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, thu nhập và sự ổnđịnh công việc của họ. Đây là một thực trạng cần được xã hội quan tâm và pháp luật nghiêm túc xử lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.

2. Quy định pháp luật về số lần và thời gian thử việc

Bộ luật Lao động 2019 đã có những quy định rất cụ thể và rõ ràng nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động trong quá trình thử việc, đồng thời giúp người sử dụng lao động có cơ sở pháp lý minh bạch để tổ chức thử việc hợp pháp. Cụ thể, tại Điều 24 và Điều 25 của Bộ luật Lao động, số lần và thời gian thử việc được quy định chặt chẽ nhằm tránh các hành vi lạm dụng thử việc gây thiệt hại cho người lao động.

Về số lần thử việc, pháp luật quy định mỗi công việc chỉ được phép thử việc một lần duy nhất. Điều này có nghĩa là người sử dụng lao động không được quyền yêu cầu người lao động thử việc lại nhiều lần cho cùng một vị trí hoặc công việc. Nếu sau khi kết thúc thời gian thử việc, người lao động đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về năng lực và phẩm chất mà doanh nghiệp đề ra, người sử dụng lao động có trách nhiệm ký hợp đồng lao động chính thức với người lao động. Việc này không chỉ thể hiện sự tôn trọng quyền lợi của người lao động mà còn góp phần xây dựng quan hệ lao động minh bạch, ổn định.

Về thời gian thử việc, Bộ luật Lao động 2019 quy định rõ mức tối đa cho từng nhóm công việc cụ thể nhằm phù hợp với tính chất và yêu cầu của từng loại công việc. Cụ thể, thời gian thử việc tối đa là 180 ngày đối với người quản lý doanh nghiệp; không quá 60 ngày đối với công việc đòi hỏi trình độ từ cao đẳng trở lên; không quá 30 ngày với công việc yêu cầu trình độ trung cấp hoặc công nhân kỹ thuật; và không quá 6 ngày làm việc đối với các công việc khác có yêu cầu thấp hơn. Những quy định này nhằm cân đối giữa nhu cầu đánh giá năng lực người lao động và quyền lợi của họ trong thời gian thử việc.

Về mức lương trong thời gian thử việc, Bộ luật cũng yêu cầu người sử dụng lao động phải trả ít nhất 85% mức lương chính thức của công việc thử việc. Điều này giúp bảo đảm người lao động được hưởng mức thu nhập tương xứng trong giai đoạn thử việc, tránh bị bóc lột hoặc hưởng lương thấp bất hợp lý.

Tóm lại, các quy định pháp luật về thử việc trong Bộ luật Lao động 2019 rất rõ ràng và nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn các hành vi lạm dụng thử việc như kéo dài thời gian thử việc quá mức hoặc thử việc nhiều lần cho cùng một vị trí. Do đó, doanh nghiệp hoàn toàn không có quyền thử việc nhiều lần hay kéo dài thời gian thử việc vượt quá giới hạn luật định. Việc tuân thủ những quy định này không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý mà còn góp phần xây dựng môi trường làm việc công bằng và bền vững.

3. Lạm dụng thử việc nhiều lần – Hành vi vi phạm pháp luật

3.1. Vi phạm thời gian thử việc

Theo quy định của Bộ luật Lao động 2019, thời gian thử việc được giới hạn rõ ràng tùy theo tính chất và trình độ công việc. Việc kéo dài thời gian thử việc vượt quá những giới hạn này được xem là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Khi doanh nghiệp yêu cầu người lao động thử việc quá thời gian quy định, điều đó không chỉ gây thiệt hại trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn vi phạm nguyên tắc công bằng trong quan hệ lao động. Trường hợp này, người sử dụng lao động có thể bị xử phạt hành chính theo các quy định hiện hành và bắt buộc phải khắc phục hậu quả bằng cách trả đầy đủ các quyền lợi bị thiếu hụt cho người lao động, đồng thời chấm dứt ngay hành vi vi phạm.

3.2. Vi phạm số lần thử việc

Ngoài vi phạm về thời gian, việc yêu cầu người lao động thử việc nhiều lần cho cùng một công việc cũng là hành vi trái pháp luật. Đây là cách thức doanh nghiệp trốn tránh nghĩa vụ ký hợp đồng lao động chính thức, đồng thời làm giảm thiểu trách nhiệm đối với các quyền lợi bảo hiểm, chế độ đãi ngộ của người lao động. Hành vi này vi phạm trực tiếp các điều khoản của Bộ luật Lao động và có thể bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật lao động hiện hành. Việc thử việc nhiều lần không chỉ ảnh hưởng xấu đến quyền lợi hợp pháp của người lao động mà còn làm suy giảm uy tín, gây mất niềm tin đối với doanh nghiệp trong mắt xã hội.

4. Chế tài xử phạt hành chính

Theo quy định tại Điều 9 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, hành vi kéo dài thời gian thử việc hoặc yêu cầu người lao động thử việc nhiều lần cho cùng một công việc sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt tiền từ 2 triệu đến 5 triệu đồng. Mức phạt này nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động và duy trì sự công bằng trong quan hệ lao động.

Bên cạnh đó, khi phát hiện doanh nghiệp vẫn để người lao động tiếp tục làm việc sau khi thời gian thử việc đã hết mà không ký hợp đồng lao động chính thức, cơ quan chức năng sẽ buộc doanh nghiệp phải ký hợp đồng lao động chính thức với người lao động. Điều này nhằm đảm bảo người lao động được hưởng đầy đủ các quyền lợi theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải truy trả đầy đủ các quyền lợi cho người lao động trong thời gian vi phạm, bao gồm tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và các khoản trợ cấp liên quan. Việc truy trả này không chỉ bù đắp thiệt hại cho người lao động mà còn mang tính răn đe, giúp doanh nghiệp chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật lao động.

5. Quyền của người lao động khi bị lạm dụng thử việc

Khi gặp phải tình trạng bị yêu cầu thử việc kéo dài hoặc phải thử việc nhiều lần, người lao động (NLĐ) cần nắm rõ các quyền lợi pháp lý để tự bảo vệ mình một cách hiệu quả. Trước hết, nếu NLĐ đã hoàn thành thời gian thử việc và đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn, họ có quyền yêu cầu người sử dụng lao động (NSDLĐ) ký hợp đồng lao động chính thức ngay lập tức. Đây là quyền cơ bản được pháp luật bảo vệ nhằm đảm bảo NLĐ không bị kéo dài tình trạng thử việc một cách bất hợp lý.

Trong trường hợp doanh nghiệp không đồng ý ký hợp đồng chính thức hoặc tiếp tục có hành vi vi phạm, NLĐ có quyền gửi khiếu nại đến Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tại địa phương nơi doanh nghiệp đặt trụ sở. Cơ quan này có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý và giải quyết các khiếu nại liên quan đến vi phạm pháp luật lao động, trong đó có việc lạm dụng thử việc.

Nếu khiếu nại tại Thanh tra lao động không được giải quyết thỏa đáng, NLĐ còn có quyền khởi kiện tại Tòa án lao động để yêu cầu bồi thường các quyền lợi bị xâm phạm. Việc khởi kiện không chỉ giúp người lao động đòi lại quyền lợi chính đáng mà còn tạo sức ép buộc doanh nghiệp phải chấp hành nghiêm chỉnh quy định của pháp luật, đồng thời ngăn ngừa các hành vi vi phạm tương tự trong tương lai.

6. Cách phòng tránh rủi ro khi thử việc

Để bảo vệ quyền lợi của mình trong quá trình thử việc, người lao động cần chủ động thực hiện một số biện pháp phòng ngừa nhằm tránh bị lạm dụng hoặc thiệt thòi. Trước tiên, NLĐ nên yêu cầu doanh nghiệp cung cấp hợp đồng thử việc bằng văn bản, trong đó cần ghi rõ các thông tin quan trọng như thời gian thử việc, mức lương, cũng như các tiêu chí đánh giá hiệu quả công việc. Việc có hợp đồng thử việc cụ thể sẽ giúp người lao động có căn cứ pháp lý rõ ràng nếu phát sinh tranh chấp.

Bên cạnh đó, người lao động nên lưu giữ đầy đủ các chứng cứ liên quan đến quá trình thử việc như email trao đổi, tin nhắn, bảng chấm công, phiếu lương hoặc các tài liệu chứng minh quá trình làm việc. Những tài liệu này sẽ là bằng chứng quan trọng hỗ trợ người lao động khi cần bảo vệ quyền lợi của mình.

Cuối cùng, sau khi kết thúc thời gian thử việc, nếu người lao động đã đáp ứng đủ các yêu cầu nhưng doanh nghiệp vẫn không ký hợp đồng lao động chính thức, NLĐ hoàn toàn có quyền từ chối tiếp tục làm việc hoặc yêu cầu sự can thiệp của cơ quan pháp luật để được bảo vệ. Việc nắm rõ quyền và chủ động thực hiện những biện pháp trên sẽ giúp người lao động tránh được nhiều rủi ro không đáng có trong giai đoạn thử việc.

Việc thử việc là cần thiết, nhưng lạm dụng thử việc nhiều lần để né hợp đồng chính thức là hành vi trái pháp luật, xâm hại nghiêm trọng quyền lợi của NLĐ. Cả NLĐ và NSDLĐ cần tuân thủ Bộ luật Lao động để xây dựng mối quan hệ lao động minh bạch, bền vững và tôn trọng lẫn nhau.

Khi bạn gặp phải các vấn đề pháp lý liên quan đến lao động, thử việc, hợp đồng hoặc các tranh chấp trong quan hệ lao động, Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng luôn sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ bạn một cách tận tâm, chuyên nghiệp. Với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực lao động và các lĩnh vực pháp luật liên quan, chúng tôi cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn pháp luật chính xác, kịp thời và hiệu quả, giúp bạn bảo vệ tối đa quyền lợi hợp pháp của mình.

Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng không chỉ hỗ trợ soạn thảo hợp đồng, đại diện tham gia giải quyết tranh chấp tại cơ quan chức năng, mà còn đồng hành cùng bạn trong suốt quá trình tố tụng, bảo vệ quyền lợi tốt nhất theo quy định của pháp luật. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn miễn phí và giải pháp pháp lý tối ưu cho mọi vấn đề lao động và thử việc của bạn.

7. Luật Sư Tân Bình, Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng– Bảo vệ quyền lợi hợp pháp, tư vấn tận tâm từ A–Z.

Quy trình tư vấn pháp lý tại Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng

7.1. Tiếp nhận yêu cầu: Khách hàng có thể liên hệ qua điện thoại, email hoặc đến trực tiếp văn phòng. Luật sư ghi nhận thông tin vụ việc và định hướng xử lý ban đầu.

7.2. Phân tích khả năng khởi kiện: Đánh giá điều kiện pháp lý, tư vấn chiến lược khởi kiện tối ưu, cân nhắc lợi ích và chi phí.

7.3. Chuẩn bị hồ sơ: Soạn đơn khởi kiện, hướng dẫn thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến nhân thân, quyền sở hữu, quan hệ với bên liên quan…

7.4. Làm việc với cơ quan có thẩm quyền: Hỗ trợ nộp và theo dõi hồ sơ tại Tòa án, xử lý các trường hợp vướng mắc như tài sản chưa sang tên, thuế – tài chính, di sản chưa khai nhận.

7.5. Giải quyết tình huống phát sinh: Hỗ trợ khi bị từ chối thụ lý, khiếu nại quyết định sai, xin trích lục – xác minh giấy tờ làm chứng cứ.

7.6. Đại diện tại Tòa án: Luật sư trực tiếp tham gia tố tụng, bảo vệ quyền lợi khách hàng, hỗ trợ hòa giải nếu cần.

Với kinh nghiệm dày dặn và tinh thần trách nhiệm cao, chúng tôi cam kết đồng hành cùng khách hàng trong các vụ việc tranh chấp dân sự, chia tài sản, thừa kế phức tạp, giúp tiết kiệm chi phí và hạn chế rủi ro pháp lý.

👉 Liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ tân tâm!