CẢI CÁCH: VIỆT NAM BÃI BỎ ÁN TỬ HÌNH CHO 8 TỘI DANH NGHIÊM TRỌNG

Ngày 25/6/2025, tại kỳ họp Quốc hội, các đại biểu đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự, theo đó bãi bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh vốn được coi là đặc biệt nghiêm trọng. Quy định mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Đây là một sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tiến trình cải cách pháp luật hình sự ở Việt Nam, đồng thời tạo ra nhiều tranh luận về tính nhân văn, tính răn đe và những thách thức đặt ra trong thực tiễn áp dụng. Theo Bộ luật Hình sự sửa đổi, tám tội danh không còn bị áp dụng hình phạt tử hình gồm:

– Tham ô tài sản (Điều 353 BLHS 2015, sửa đổi 2017)

– Nhận hối lộ (Điều 354)

– Sản xuất, buôn bán thuốc giả (Điều 194, Điều 195)

– Tàng trữ, vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 249, 250)

– Gián điệp (Điều 110)

– Phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của Nhà nước (Điều 114)

– Hành vi bạo loạn, gây rối dẫn đến lật đổ chính quyền (Điều 112, 113)

– Hành vi xâm phạm hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421, 422)

Đối với các bản án tử hình đã tuyên nhưng chưa thi hành, kể từ ngày 1/7/2025, hình phạt được chuyển thành tù chung thân theo nguyên tắc có lợi cho người phạm tội (Điều 7 BLHS 2015).

1. Lý do lập pháp – tại sao bãi bỏ?

Có nhiều căn cứ để Quốc hội quyết định thu hẹp phạm vi áp dụng án tử hình, trong đó có thể nêu ba nhóm chính:

– Thứ nhất, lý do nhân đạo và quyền con người. Hiến pháp 2013 khẳng định: “Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ” (Điều 19). Hình phạt tử hình, về bản chất, là tước bỏ tuyệt đối quyền sống; việc hạn chế áp dụng thể hiện sự tiến bộ và nhân văn.

– Thứ hai, lý do hội nhập và nghĩa vụ quốc tế. Việt Nam là thành viên Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR). Ủy ban Nhân quyền LHQ nhiều lần khuyến nghị Việt Nam hạn chế tử hình, tiến tới bãi bỏ hoàn toàn. Việc điều chỉnh lần này phù hợp với xu thế quốc tế, đồng thời thuận lợi hơn trong ký kết, thực hiện các hiệp định tương trợ tư pháp và dẫn độ tội phạm.

– Thứ ba, lý do thực tiễn. Khoa học hình sự chứng minh rằng tử hình không luôn là biện pháp răn đe tuyệt đối. Trong nhiều trường hợp, tù chung thân kèm cơ chế khắc phục hậu quả, tịch thu tài sản lại có tác dụng răn đe, phòng ngừa hiệu quả hơn.

3. Tác động của việc bãi bỏ án tử hình

Quyết định này đem lại nhiều tác động đa chiều:

– Về phương diện pháp lý: Cấu trúc hình phạt trong BLHS thay đổi, khẳng định nguyên tắc “hình phạt nghiêm khắc nhưng vẫn nhân đạo”. Tù chung thân được đặt ở vị trí hình phạt cao nhất, thay thế cho tử hình ở nhiều tội danh.

– Về phương diện xã hội: Đây là tín hiệu tích cực về chính sách hình sự, thể hiện quan điểm cải cách tư pháp hướng tới công lý, nhân quyền và tái hòa nhập.

– Về phương diện quốc tế: Nâng cao uy tín của Việt Nam trong mắt cộng đồng quốc tế, góp phần thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực dẫn độ, chống tội phạm xuyên quốc gia.

Trường hợp điển hình: Vụ án Trương Mỹ Lan

Vụ án Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, là minh chứng rõ ràng nhất cho tác động tức thì của luật mới. Năm 2024, bà Lan bị TAND TP. Hồ Chí Minh tuyên án tử hình vì tội tham ô tài sản, với số tiền thiệt hại hơn 12,5 tỷ USD.

Theo quy định sửa đổi, án tử hình này sẽ được chuyển thành tù chung thân. Hơn nữa, nếu khắc phục một phần thiệt hại, bà có thể được xem xét giảm nhẹ hình phạt. Điều này đã gây tranh luận gay gắt trong dư luận: một bên cho rằng cải cách là nhân văn, một bên lo ngại sẽ làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật đối với các đại án tham nhũng.

4. Thách thức và vấn đề đặt ra

Mặc dù mang ý nghĩa tiến bộ, việc bãi bỏ án tử hình cũng tạo ra nhiều thách thức pháp lý và thực tiễn:

– Tính răn đe: Liệu hình phạt tù chung thân có đủ sức ngăn chặn các tội phạm đặc biệt nguy hiểm như ma túy, tham nhũng lớn?

– Áp lực quản lý trại giam: Số lượng phạm nhân chung thân sẽ gia tăng, đặt ra yêu cầu về cơ sở vật chất, chi phí quản lý và an ninh.

– Niềm tin công chúng: Dư luận có thể cảm thấy pháp luật “nhẹ tay” với những tội phạm gây thiệt hại khổng lồ, ảnh hưởng đến lòng tin vào công lý.

– Thiếu minh bạch số liệu: Thống kê về tử hình hiện vẫn thuộc danh mục bí mật nhà nước. Sự thiếu minh bạch này có thể làm hạn chế hiệu quả của cải cách.

5. Đề xuất và kiến nghị

Để cải cách thực sự đi vào cuộc sống, cần thiết phải triển khai đồng bộ các giải pháp:

– Hoàn thiện cơ chế thi hành án tù chung thân: Bảo đảm tính nghiêm minh, ngăn ngừa việc phạm nhân có thể “mua chuộc” hoặc hưởng đặc quyền.

– Gắn giảm án với trách nhiệm khắc phục hậu quả: Đối với các tội tham nhũng, việc giảm án cần đi kèm nghĩa vụ bồi thường thiệt hại, thu hồi tài sản bất hợp pháp.

– Tăng cường tuyên truyền pháp luật: Giúp người dân hiểu rõ ý nghĩa của việc bãi bỏ tử hình, tránh tâm lý hoang mang hay mất niềm tin.

– Xem xét công khai một phần dữ liệu tử hình: Nâng cao minh bạch, củng cố niềm tin xã hội, đồng thời đáp ứng yêu cầu giám sát của cộng đồng quốc tế.

– Nghiên cứu tiến tới bãi bỏ toàn bộ án tử hình: Theo lộ trình phù hợp với điều kiện chính trị – xã hội của Việt Nam.

Việc bãi bỏ án tử hình cho 8 tội danh nghiêm trọng là một bước tiến quan trọng trong cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam. Quyết định này phản ánh sự cân bằng giữa bảo vệ quyền con người và đảm bảo trật tự, an toàn xã hội.

Tuy nhiên, cải cách chỉ thực sự có ý nghĩa khi đi kèm cơ chế thi hành nghiêm minh, minh bạch và công bằng. Trong tương lai, Việt Nam có thể tiếp tục tiến xa hơn, hướng tới một hệ thống hình phạt vừa nhân văn, vừa hiệu quả, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và bảo vệ công lý cho nhân dân.

6. Luật Sư Tân Bình, Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng– Bảo vệ quyền lợi hợp pháp, tư vấn tận tâm từ A–Z.

Quy trình tư vấn pháp lý tại Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng

6.1. Tiếp nhận yêu cầu: Khách hàng có thể liên hệ qua điện thoại, email hoặc đến trực tiếp văn phòng. Luật sư ghi nhận thông tin vụ việc và định hướng xử lý ban đầu.

6.2. Phân tích khả năng khởi kiện: Đánh giá điều kiện pháp lý, tư vấn chiến lược khởi kiện tối ưu, cân nhắc lợi ích và chi phí.

6.3. Chuẩn bị hồ sơ: Soạn đơn khởi kiện, hướng dẫn thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến nhân thân, quyền sở hữu, quan hệ với bên liên quan…

6.4. Làm việc với cơ quan có thẩm quyền: Hỗ trợ nộp và theo dõi hồ sơ tại Tòa án, xử lý các trường hợp vướng mắc như tài sản chưa sang tên, thuế – tài chính, di sản chưa khai nhận.

6.5. Giải quyết tình huống phát sinh: Hỗ trợ khi bị từ chối thụ lý, khiếu nại quyết định sai, xin trích lục – xác minh giấy tờ làm chứng cứ.

6.6. Đại diện tại Tòa án: Luật sư trực tiếp tham gia tố tụng, bảo vệ quyền lợi khách hàng, hỗ trợ hòa giải nếu cần.

Với kinh nghiệm dày dạn và tinh thần trách nhiệm cao, chúng tôi cam kết đồng hành cùng khách hàng trong các vụ việc hình sự, dân sự, doanh nghiệp giúp tiết kiệm chi phí và hạn chế rủi ro pháp lý.

👉 Liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ tân tâm!