Đòi lại đất bị lấn chiếm và yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

NỘI DUNG VỤ ÁN DÂN SỰ

Theo trình bày của nguyên đơn: Bà Nguyễn Thị Hồng, bà Nguyễn Thị Hường và ông Nguyễn Trí Hùng nhận thừa kế quyền sử dụng đất và tài sản trên đất của mẹ là cụ Trương Thị Giờ và cậu ruột là cụ Trương Văn Hoằng. Do hai thửa đất này liền kề nhau nên bà Hồng cùng ông Hùng, bà Hường đã hợp thành thửa đất số 1316, tờ bản đồ số 15 thôn Đại Hữu, xã Anh Ninh có diện tích 1.048,8m và đã được Sở Tài nguyên & Môi trường tỉnh Quảng Bình cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (viết tắt GCNQSDĐ) số CL 561587 mang tên Nguyễn Thị Hồng; GCNQSDĐ số CL 561589 mang tên Nguyễn Thị Hường và GCNQSDĐ số CL 561590 mang tên Nguyễn Trí Hùng vào ngày 22/12/2017. Quá trình sử dụng ông Lê Đại Hành đã lấn chiếm 126 m2 đất mặt đường quốc lộ 15A nên đã làm ảnh hưởng đến quyền lợi của nguyên đơn. Vì vậy nguyên đơn khởi kiện yêu cầu ông Lê Đại Hành trả lại toàn bộ diện tích đất đã lấn chiếm.

Theo trình bày của bị đơn ông Lê Đại Hành: Năm 2012, Ông nhận chuyển nhượng thửa đất số 100, tờ bản đồ số 15 xã An Ninh của bà Trương Thị Nguyên với diện tích khoảng 250m, nguồn gốc thửa đất này là do bà Nguyên nhận chuyển nhượng lại của ông Trương Văn Tân từ năm 1981, nhưng do đây là đất hành lang giao thông sát đường 15A nên chưa được cấp GCNQSDĐ. Quá trình sử dụng đất ổn định không có tranh chấp, vừa qua bả Hồng, bà Hường và ông Hùng có đơn tranh chấp đất tại UBND xã An Ninh và Tòa án bị đơn mới biết diện tích đất mình đang sử dụng đã bị cơ quan có thẩm quyền cấp GCNQSDĐ cho bà Hồng, bà Hưởng và ông Hùng. Vì vậy, bị đơn phản tố yêu cầu hủy toàn bộ GCNQSDĐ của UBND huyện Quảng Ninh, của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Bình cấp cho ông Hùng, bà Hồng và bà Hường.

QUÁ TRÌNH GIẢI QUYẾT CỦA TÒA ÁN

– Bản án dân sự sơ thẩm số 53/2022/DS-ST ngày 28/9/2022 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình đã quyết định. Tuyên xử

“Không chấp nhận đơn khởi kiện của nguyên đơn Nguyễn Thị Hồng việc yêu cầu bị đơn Lê Đại Hành trả lại diện tích 126m đã lấn chiếm tại thửa đất số 1316, bản đồ số 15 xã An Ninh.

Chấp nhận đơn phản tố của bị đơn ông Lê Đại Hành để hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của Ủy ban nhân dân huyện Quảng Ninh và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của Sở Tài nguyên & Môi trường tỉnh Quảng Bình cấp cho bà Nguyễn Thị Hồng, bà Nguyễn Thị Hưởng và ông Nguyễn Tri Hùng,

Hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số C1 976323, số CI 976328 số CI 976330 ngày 31/10/2017 tại thửa đất số 1308, tờ bản đồ số 15 xã An Ninh; Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CI 976326, số C1 976327 và số C1 ngày 25/9/2017 tại thửa đất số 1309 tờ bản đồ số 15 xã An Ninh của Ủy ban nhân dân huyện Quảng Ninh cấp cho bà Nguyễn Thị Hồng, bà Nguyễn Thị Hường và ông Nguyễn Tri Hùng.

Hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CL 561587, số CL 561590 và số CL 561589 ngày 22/12/2017 tại thửa đất số 1316, tờ bản đồ số 15 xã An Ninh của Sở Tài nguyên & Môi trường tỉnh Quảng Bình cấp cho bà Nguyễn Thị Hồng, bà Nguyễn Thị Hưởng và ông Nguyễn Tri Hùng.

Ông Lê Đại Hành, bà Nguyễn Thị Hồng, bà Nguyễn Thị Hường và ông Nguyễn Tri Hùng có nghĩa vụ đến cơ quan quản lý đất đai có thẩm quyền để đăng ký sử dụng đất đúng quy định.”

Ngoài ra, bản án sơ thẩm còn tuyên về quyền chỉnh lý GCNQSD đất, án phí, chi phi tố tụng, thi hành án và quyền kháng cáo của các đương sự.

Kháng cáo, kháng nghị:

– Ngày 03/10/2012, nguyên đơn bà Nguyễn Thị Hồng kháng cáo và ngày 19/10/2022 người có QLNVLQ ông Nguyễn Tri Hùng kháng cáo, đề nghị hủy bản án sơ thẩm; chấp đơn khởi kiện, không chấp nhận yêu cầu phản tố của bị đơn.

– Ngày 07/10/2012, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình ban hành Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 2264/QĐ-VKS-DS kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm, đề nghị cấp phúc thẩm xử hủy bản án sơ thẩm để giải quyết lại vụ án theo thủ tục sơ thẩm.

– Bản án dân sự phúc thẩm số 74/2023/DS-ST ngày 18/4/2023 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng đã quyết định. Tuyên xử : Căn cứ khoản 3 Điều 308, Điều 310 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015.

Chấp nhận Quyết định kháng nghị số 2264/QĐ-VKS-DS của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình; chấp nhận kháng cáo của nguyên đơn Nguyễn Thị Hồng; người có QLNV liên quan ông Nguyễn Tri Hùng; hủy Bản án dân sự sơ thẩm số 53/2022/DS-ST ngày 28/9/2022 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình; Giao toàn bộ hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình xét xử sơ thẩm lại theo đúng qui định của pháp luật. Ngoài ra, bản án còn tuyên về án phí và hiệu lực thi hành của bản án.

NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN RÚT KINH NGHIỆM

Tại Biên bản hòa giải tranh chấp đất đai ngày 27/12/2018 (BL 5-6) của UBND xã An Ninh, thể hiện Hội đồng hòa giải đều khẳng định đất ông Hành đang sử dụng có một phần thuộc thửa 1316 tờ bản đồ số 15 (nay là thửa 100 tờ bản đồ số 15 năm 2018) là thuộc quyền sử dụng của bà Hồng, bà Hương và ông Hùng. Ông Hành cũng nhất trí trả lại đất cho bà Hồng, bà Hường, ông Hùng nhưng đề nghị cho ông một thời gian sau Tết âm lịch năm 2019 để ông giải toả mặt bằng bàn giao vào ngày 24/12/2019.

Ngày 12/4/2018, Sở Tài nguyên môi trường tỉnh Quảng Bình đã phê duyệt Sổ mục kê đất đai mới kèm theo Tờ bản đồ số 15 (BL228), trong đó quy chủ thửa 94(1038) của bà Hồng, bà Hương, ông Hùng thành 02 thửa, thửa 101 có diện tích 246,3m* đứng tên ông Trương Văn Hoằng và thửa 100 có diện tích 251,2m đứng tên ông Lê Đại Hành, thửa 95(1309) thành thửa 102, có diện tích 915,6m đứng tên bà Trương Thị Giờ. Việc phê duyệt bản đồ mới không phù hợp với bản đồ trước đó, bởi Bản đồ 299 năm 1992 chỉ có 02 thửa 94 và 95, sau đó được đổi tên thành thửa 1308 và 1309 của ông Hoằng và bà Giờ đã được hợp thửa thành 1316 và UBND huyện QN cấp Giấy CNQSD số phát hành CL5615876; CL561589; CL561590 vào ngày 20/11/2017 với diện tích 1.048,8m2 cho các ông (bà) Nguyễn Thị Hồng, Nguyễn Thị Hương, Nguyễn Trí Hùng vào ngày 20/11/2017, nhưng cấp sơ thẩm chưa điều tra, xác minh các cơ quan chức năng để làm rõ nguyên nhân của sự thay đổi đó.

Thửa đất số 1316, tờ bản đồ 15 năm 2017 có cạnh phía Tây giáp đường quốc lộ 15 có nguồn gốc từ thửa số 94, tờ bản đồ số 01 đã được cấp GCNQSD đất cho ông Hoằng sau đó đã được thừa kế lại cho bà Hồng, bà Hường và ông Hùng, việc khởi kiện của nguyên đơn về yêu cầu bị đơn ông Hành trả lại khoảng 128,64m2 đất (có cạnh phía Tây giáp đường quốc lộ 15) tại thửa 1316, tờ bản đồ số 15 (nay là thửa 100, tờ bản đồ số 15 năm 2018) xã An Ninh, huyện Quảng Ninh; còn ông Hành khai diện tích đất ông mua của bà Nguyên lúc thi 54 m (BL100), lúc thì 150m2 (chứng cứ nộp tại phiên toà phúc thẩm); các mâu thuẫn trên cần phải được tiến hành xem xét, thẩm định tại chỗ để làm rõ. Tuy nhiên, quá trình giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm đã tiến hành xem xét, thẩm định diện tích các thửa đất 100, 101 và 102, tờ bản đồ số 15 lập năm 2018 nhưng chưa xác định được cụ thể diện tích đất tranh chấp là một phần diện tích đất tại thửa số 100, tờ bản đồ số 15 lập năm 2018 có nguồn gốc từ thửa đất số 94, tờ bản đồ số 1 đã cấp GCNQSD đất cho ông Hoằng năm 1992, bị bà Nguyên chuyển nhượng ông Hành; chưa lập được trích đo thửa đất có phần diện tích đất tranh chấp là thiếu sót không thể bổ sung được tại phiên toà phúc thẩm.

Ngoài ra, tại hồ sơ còn thể hiện nhiều chứng cứ được thu thập là bản photocoy chưa được chứng thực và chưa được xác nhận đã đối chiếu (hoặc nộp bản gốc) đối với bản không có dấu; chứng cứ duy nhất ông Hành khởi kiện phản tố huỷ các Giấy CNQSDĐ của bà Hồng, bà Hường, ông Hùng là Giấy chuyển nhượng đất của bà Nguyễn cho ông vào ngày 15/7/2012 (không có xác nhận địa phương) được nộp tại hồ sơ là bản photocopy không đối chiếu; tại phiên toà phúc thẩm ông Hành cũng không cung cấp được bản gốc. Tại Văn bản số 1067/UBND- TNMT ngày 26/9/2022 UBND huyện Quảng Ninh cung cấp thông tin theo bản đồ phê duyệt ngày 03/10/2006 thửa 94 được phân ra thành 2 thửa: thừa 100 do UBND xã An Ninh quản lý, thửa 101 mang tên ông Hoàng, nhưng chưa làm rõ nguyên nhân tại sao đất của ông Hoằng tại thửa 94 tách ra 02 phần để UBND quản lý 01 phần và phần đó sau này quy chủ cho ông Hành. Các Giấy CNQSD đất số phát hành CL5615876, CL561589, CL561590 được cấp ngày 20/11/2017 cho những người thừa kế của ông Hoằng, bà Giờ là bà Hồng, bà Hường và ông Hùng từ 02 thửa đất số 1308 và 1309 hợp thành thửa 1316 có diện tích 1.048,8 m2, chưa được cấp sơ thẩm thu thập Tờ bản đồ hoặc sổ Mục kê để xác định tính pháp lý và thời gian phê duyệt tờ bản đồ có số giải thửa nếu trên. Tại Biên bản xem xét thẩm định tại chỗ ngày 30/8/2022 (BL138) không đề cập đến tài sản, vật kiến trúc, cây lâu năm trên đất gồm có những gì, của ai, thời gian tồn tại và xác định giá trị của tài sản (nếu có); trong khi các đương sự khai có nhà cửa, hàng rào, cây cối, vật liệu xây dựng.

Xét thấy án sơ thẩm đã xem xét đánh giá chứng cứ chưa toàn diện triệt để vụ án, còn nhiều thiếu sót về nội dung và vi phạm về thủ tục tố tụng nhưng đã không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn và chấp nhận yêu cầu phản tố của bị đơn là không có cơ sở vững chắc. Do vậy, Hội đồng xét xử phúc thẩm đã chấp nhận kháng cáo của nguyên đơn bà Nguyễn Thị Hồng, người có QLNV liên quan ông Nguyễn Trí Hùng và Quyết định kháng nghị số: 2264/QĐ-VKS-DS ngày 07/10/2022 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình; hủy Bản án dân sự sơ thẩm số 53/2022/DS-ST ngày 28/9/2022 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình; Giao toàn bộ hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình xét xử sơ thẩm lại theo đúng qui định của pháp luật như đề nghị của đại diện Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng.

Vụ án này, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình đã kịp thời ban hành Quyết định kháng nghị phúc thẩm nhằm đảm bảo việc tuân theo pháp luật và xét xử nghiêm minh, đúng pháp luật, được Hội đồng xét xử cấp phúc thẩm chấp nhận.