Khiếu kiện các quyết định hành chính

1. Nội dung vụ án

Năm 1975, ba mẹ ông Nguyễn Trãi (chồng bà Phạm Thị Thịnh) tự tạo lập và xây dựng nhà ở trên thửa đất 208, tờ bản đồ 26 tọa lạc tại tổ 2 khu vực 12, phường Ngô Mây (nay là số nhà 275 đường Thanh Niên, phường Ngô Mây, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định). Sau khi cha mẹ ông Nguyễn Trãi chết, vợ chồng ông Trãi bà Thịnh sử dụng ổn định liên tục đến nay. Diện tích đất của gia đình Bả qua đo đạc, kiểm đếm thực tế hiện nay là 257,8m đã xây dựng nhà kiên cố và các công trinh phục vụ sinh hoạt trên toàn bộ diện tích đất.

Khi ông Nguyễn Trãi còn sống, vợ chồng có thống nhất cho con gái là bà Nguyễn Thị Lan Hương một phần thửa đất có diện tích khoảng 118m với chiều ngang 4m, có chửa diện tích đi lại cho người dân khoảng 25m và bà Hương cất nhà sinh sống ổn định từ năm 1998 đến nay.

Ngày 31/8/2017, gia đình bà Thịnh nhận được Quyết định số 4496/QĐ- UBND ngày 21/6/2017 (viết tắt là Quyết định số 4496) của Ủy ban nhân dân thành phố Quy Nhơn (viết tắt là UBND TP. Quy Nhơn) về việc phê duyệt phương án bồi thưởng, hỗ trợ giải phóng mặt bằng (viết tắt là GPMB), tải định cư; bảng dự toán chi phi phục vụ công tác bồi thường, hỗ trợ để GPMB thực hiện dự án Nâng cấp tuyến đường Thanh Niên, TP.Quy Nhơn (đợt 5) trong đó gồm hộ gia đình bà Thịnh, ông Trãi (chết) với 07 hộ gia đình khác: Quyết định số 4527/QĐ-UBND ngày 21/6/2017 của UBND TP.Quy Nhơn (viết tắt là Quyết định số 4527) về việc thu hồi đất của hộ ông (bà) Nguyễn Trãi (chết), Phạm Thị Thịnh do công trình Nâng cấp tuyến đường Thanh Niên, TP. Quy Nhơn (đợt 5 – phường Ngô Mây) với nội dung là thu hồi 51,8m2 đất tại thửa đất số 208, tờ bản đồ số 26 thuộc phường Ngô Mây, TP. Quy Nhơn, lý do thu hồi do GPMB dự án: Nâng cấp tuyến đường Thanh Niên, TP.Quy Nhơn.

Bà Thịnh cho rằng bị giải tỏa, thu hồi một phần diện tích 51,8m tại thửa đất nói trên nhưng lại bồi thường với giá đất vườn là không thỏa đáng. Bởi lẽ: căn cứ vào điểm c, khoản 6, Điều 12 tại Quyết định 13/2015/QĐ-UBND ngày 07/7/2015 của Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định để áp dụng bồi thường đất vườn là không chính xác vì trường hợp áp giá bồi thường đất vườn chỉ áp dụng khi đất bị giải tỏa không có giấy tờ. Diện tích của bà Thịnh hiện tại qua đo đạc kiếm đếm thực tế là 257,8m” đã xây dựng kiên cố và có các công trinh phục vụ sinh hoạt trên toàn bộ diện tích này. Nhà bà Thịnh tuy chưa làm thủ tục để cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền trên đất nhưng thuộc trường hợp có tên là đất ở trong số đăng ký ruộng đất, sổ địa chính trước ngày 15/10/1993 đúng quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 100 Luật đất đai năm 2013, Điều 3, điểm a khoản 1 Điều 20 của Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 thì đất của hộ gia đình bà Thịnh sử dụng mục đích đất ở là có căn cứ.

Do vậy, bà Phạm Thị Thịnh khởi kiện yêu cầu Tòa án: Hủy một phần Quyết định số 4496; bảng dự toán chi phi phục vụ công tác bồi thường, hỗ trợ để GPMB thực hiện dự án Nâng cấp tuyển đường Thanh Niên, TP. Quy Nhơn (đợt 5); Huy Quyết định số 4527; Huy Quyết định số 7001/QĐ-UBND ngày 02/8/2018 về việc giải quyết khiếu nại (lần đầu); Huy Quyết định số 8619/QĐ-UBND ngày 03/10/2018 về việc cưỡng chế thu hồi đất; Yêu cầu xác định lại loại đất và tỉnh lại giá trị bồi thường để cấp cho bà Phạm Thị Thịnh 01 lô đất tái định cư

2. Quá trình giải quyết vụ án

Bản án hành chính sơ thẩm số 53/2019/HC-ST ngày 06/11/2019 của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định quyết định: Bắc toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Phạm Thị Thịnh.

Bản án hành chính phúc thẩm số 68/2020/HC-PT ngày 23/12/2020 của Tòa ăn nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng chấp nhận kháng cáo của bà Phạm Thị Thịnh, ông Nguyễn Quang Trung, bà Nguyễn Thị Lan Hương và một phần kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng, sửa Bản án sơ thẩm:

+ Hủy một phần Quyết định số 4496/QĐ-UBND ngày 21/6/2017 của UBND thành phố Quy Nhơn về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ GPMB, tái định cư, bảng dự toán chi phí phục vụ công tác bồi thường, hỗ trợ để GPMB thực hiện dự án Nâng cấp tuyến đường Thanh Niên, TP. Quy Nhơn (đợt 5); Hủy Quyết định số 4527/QĐ-UBND ngày 21/6/2017 của UBND thành phố Quy Nhơn về việc thu hồi đất của hộ ông (bà) Nguyễn Trãi (chết), Phạm Thị Thịnh do công trình

Nâng cấp tuyến đường Thanh Niên, thành phố Quy Nhơn (dợt 5 – phường Ngô Mây); Hủy Quyết định số 7001/QĐ-UBND ngày 02/8/2018 của Chủ tịch UBND thành phố Quy Nhơn về việc giải quyết khiếu nại của bà Phạm Thị Thịnh, địa chỉ: 275 Thanh niên, phường Ngô Mây, thành phố Quy Nhơn (lần đầu); Hủy Quyết định số 8619/QĐ-UBND ngày 03/10/2018 của Chủ tịch UBND thành phố Quy Nhơn về việc cưỡng chế thu hồi đất đối với hộ ông Nguyễn Trãi (chết), bà Phạm Thị Thịnh để GPMB thực hiện công trình Nâng cấp tuyến đường Thanh Niên, TP. Quy Nhơn;

+ Buộc cơ quan Nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan Nhà nước thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật.

3. Vấn đề cần rút kinh nghiệm

Hộ bà Phạm Thị Thịnh và hộ bà Nguyễn Thị Lan Hương đang cùng sử dụng và chung một thửa đất số 208, tờ bản đồ số 26 tại phường Ngô Mây, tổng diện tích 395,06m (đo đạc thực tế là 257,8m’), có nguồn gốc đất là do cha mẹ ông Nguyễn Trải tự tạo lập và xây dựng nhà ở từ trước năm 1975. Tòa án cấp sơ thẩm nhận định hộ bà Thịnh và bà Hương cùng sử dụng một thửa đất không có cơ sở cho việc tách thửa, diện tích sử dụng lớn hơn hạn mức công nhận đất ở theo quy định tại Điều 4 Quyết định số 37/2014/QĐ-UBND ngày 25/12/2014 của UBND tỉnh Bình Định về quy định hạn mức đất ở (150m/hộ), từ đó xác định Quyết định số 4496 của UBND thành phố Quy Nhơn có cơ sở là áp dụng chưa đúng căn cứ pháp luật, bởi lẽ:

Theo Điều 20 Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định: “Trường hợp thửa đất có nhà ở mà diện tích thửa đất lớn hơn hạn mức công nhận đất ở thì diện tích đất ở được công nhận bằng hạn mức công nhận đất ở; trường hợp diện tích đất xây dựng nhà ở và các công trình, phục vụ đời sống lớn hơn hạn mức công nhận đất ở thì công nhận diện tích đất ở theo diện tích thực tế đã xây dựng nhà ở và các công trình phục vụ đời sống đỏ.” (Điểm a Khoản 1); “Trường hợp thửa đất có nhiều hộ gia đình, cá nhân cùng sử dụng chung thì hạn mức đất ở được tỉnh bằng tổng hạn mức đất ở của các hộ gia đình, cá nhân đó. (Khoản 3).

Hộ bà Phạm Thị Thịnh và hộ bà Nguyễn Thị Lan Hương tuy cùng sử dụng chung thửa đất số 208, tờ bản đồ số 26, chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng đã làm nhà ở ổn định liên tục và không có tranh chấp. Sổ mục kê và hồ sơ kỹ thuật năm 1997 trong hồ sơ vụ án đã thể hiện mục đích sử dụng đất của thửa đất số 208, tờ bản đồ số 26 là đất ở và tại các Biên lai nộp thuế năm 1992, 1993 cũng thể hiện loại đất sử dụng là đất ở đô thị. Trên thửa đất bị thu hồi của gia đình bà Thịnh hiện có tổng cộng 03 hộ gia đình gồm 05 nhân khẩu đang cùng sử dụng chung thừa đất. Do đó, theo quy định tại khoản 3 Điều 20 Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính Phủ thi hạn mức đất ở tại thành phố Quy Nhơn được tính cho gia đình bà Thịnh là 150m3/hộ x 3 hộ = 450m” mới đúng theo quy định pháp luật.

UBND thành phố Quy Nhơn thực hiện chủ trương nâng cấp tuyến đường Thanh Niên, thành phố Quy Nhơn và thu hồi đất của hộ bà Phạm Thị Thịnh thì phải xác định bởi thưởng là loại đất ở đô thị, với hạn mức đất của riêng hộ bà Thịnh là 150m. Việc UBND thành phố Quy Nhơn thu hồi và bồi thường 51,8m2 đất của bà Thịnh về loại đất nông nghiệp và không xem xét giải quyết tái định cư theo quy định của pháp luật cho hộ bà Phạm Thị Thịnh là ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của hộ bà Phạm Thị Thịnh.

Toà án cấp sơ thẩm đã đánh giá không chính xác, thiếu khách quan về tài liệu chứng cứ có tại hồ sơ vụ án dẫn đến việc áp dụng pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án không đúng, tuyên bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Phạm Thị Thịnh làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền và lợi ích hợp pháp của bà Thịnh. Do vậy cấp phúc thẩm chấp nhận nội dung kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng là có căn cứ, đúng pháp luật. Tại phiên tòa sơ thẩm, Kiểm sát viên đã đề nghị Tòa án tạm ngừng phiên tòa để bổ sung tài liệu, chứng cứ chứng minh về nguồn gốc đất nhưng không được Hội đồng xét xử chấp nhận. Do vậy, ngay sau khi xét xử sơ thẩm, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Định thông báo về những vi phạm của Tòa án cấp sơ thẩm để Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng kịp thời kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm là thực hiện đúng quy định về công tác phối hợp theo Quy chế số 222/QĐ-VKSTC ngày 17/6/2020 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.