Nội dung vụ án
Vào năm 1988, Hợp tác xã nông nghiệp Tam Phú giao cho ông Dương Văn Hiển tu bổ, quản lý, sử dụng con đập có tục danh Bảy Lăng, ông có trách nhiệm bỏ kinh phí để đắp con đê với mục đích vừa làm đường đi, vừa ngăn mặn lên đồng lúa Bảy Điệu và Bảy Lăng. Đổi lại, ông được Hợp tác xã cho sử dụng, khai thác diện tích đất trong đập. Sau khi tiến hành khai hoang, đến năm 2005, ông làm dự án đắp hổ nuôi cá khoảng 05 sào, diện tích còn lại ông tiếp tục cấy lúa, kết hợp đặt cá, thủy sản theo con nước tự nhiên trong đó có các thừa 295, 296, 297 tờ bản đồ số 49. Cơn lũ năm 1999 đã cuốn trôi giấy tờ Hợp tác xã Tam Phú giao đất, giao đập Bảy Lăng cho ông sử dụng; những cán bộ Hợp tác xã, cán bộ xã Tam Phú giao đất cho gia đình ông trước đây cũng như các hộ có đất sản xuất lân cận ông đều biết, làm chứng và xác nhận việc sử dụng đất của hộ ông liên tục từ năm 1988 đến nay.
Thực hiện dự án khu dân cư, tái định cư đường dẫn vào cầu Kỳ Phủ 1 và 2 giai đoạn 3, UBND thành phố Tam Kỳ tiến hành giải tỏa thu hồi các thửa đất số 295, 296, 297, tờ bản đồ số 49 của gia đình ông tại khu Bảy Lảng nhưng không kiểm kê, thu hồi đất và không bồi thường thiệt hại, hỗ trợ cho gia đình ông theo thực tế sử dụng. Ông tiến hành khiếu nại nhưng không được chấp nhận bồi thường.
Người khởi kiện ông Hiển cho rằng gia đình ông đủ điều kiện để được thu hồi, bồi thường. Việc UBND thành phố Tam Kỳ giải quyết khiếu nại không thu hồi, bồi thường cho gia đình ông là không đúng, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của gia đình ông nên ông khởi kiện yêu cầu:
– Hủy Công văn số 2144/UBND-PTQĐ ngày 30/9/2013 của UBND thành phố Tam Kỳ,
Hủy Quyết định giải quyết khiếu nại số 1409/QĐ-UBND ngày 16/3/2020 của Chủ tịch UBND thành phố Tam Kỳ về việc giải quyết khiếu nại của ông Hiển,
– Buộc UBND thành phố Tam Kỳ ban hành quyết định thu hồi, bồi thường đối với các thừa số 295, 296, 297 tờ bản đồ số 49 tại khu vực đập Bảy Lảng tại khối phố Phú Sơn, phường An Phú, thành phố Tam Kỳ cho hộ ông Hiển.
Quá trình giải quyết vụ án
Bản án hành chính sơ thẩm số 54/2021/HC-ST ngày 04/8/2021 của TAND tỉnh Quảng Nam quyết định chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của ông Dương Văn Hiển.
Kháng cáo: Ngày 25/11/2021, người bị kiện UBND thành phố Tam Kỳ, Chủ tịch UBND thành phố Tam Kỳ kháng cáo yêu cầu sửa án sơ thẩm theo hướng bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện.
Kháng nghị: Ngày 16/8/2021, Viện trưởng VKSND tỉnh Quảng Nam có Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 19/QĐ-VKS-HC kháng nghị Bản án hành chính sợ thẩm nêu trên, đề nghị sửa án sơ thẩm theo hướng bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện.
Tại phiên tòa phúc thẩm, Hội đồng xét xử phúc thẩm thống nhất với đề nghị của Kiểm sát viên: Chấp nhận kháng cáo của người bị kiện UBND thành phố Tam Kỳ, Chủ tịch UBND thành phố Tam Kỳ, chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng VKSND tỉnh Quảng Nam, sửa án sơ thẩm theo hướng bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện ông Dương Văn Hiến,
Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
Trong vụ án này, Tòa án cấp sơ thẩm chưa xem xét, đánh giả hết các chứng cứ cần thiết phục vụ cho việc giải quyết vụ án là không khách quan, ảnh hưởng quyền lợi đương sự, cụ thể: Theo hồ sơ đăng ký đất đai qua các thời kỳ, diện tích các thửa đất 195, 296, 297 tờ ban đồ số 49 tại khu vực đập Bảy Lăng, khối phố Phủ Sơn, phường An Phủ, thành phố Tam Kỳ mà ông Hiển khiếu nại yêu cầu thu hồi, bồi thường thuộc loại đất hoang, úng thủy do UBND phường An Phủ quản lý. Theo phiếu lấy ý kiến của khu dân cư ngày 09/7/2019 thì diện tích đất này ông Hiển không sử dụng canh tác từ trước đến nay. Tại thời điểm kiểm tra hiện trạng đất ngày 22/5/2019 của cơ quan chuyên môn, xác định vị trí đất này bị bỏ hoang hóa, không canh tác, sử dụng, trên đất không có trồng cây cối gì. Phần diện tích mặt nước không sử dụng nuôi trồng thủy sản, chỉ đặt dụng cụ bắt cả tự nhiên. Ủy ban nhân dân phường An Phú cũng xác nhận qua các lần đăng ký địa chỉnh các thửa đất số 295, 296, 297 tờ bản đồ số 49 do UBND phường quản lý. Ông Hiền không kê khai, đăng ký và cũng không được cân đối theo Nghị định 64. Ông Hiển yêu cầu thu hồi đất và được bồi thường nhưng ông không chứng minh được thời gian sử dụng đất liên tục. Việc ông Hiển có khai thác diện tích đất hoang này là khai thác tự nhiên như bắt hải sản, trồng rau muống… nên ông Hiển không đủ điều kiện để được bổi thưởng về đất khi nhà nước thu hồi đất theo quy định tại Điều 75 và khoản 2 Điều 77 Luật đất đai năm 2013.
Tòa án cấp sơ thẩm chỉ căn cứ lời khai của nhân chứng, không đánh giá sự mẫu thuẫn giữa các lời khai vi các lời khai của nhân chứng mâu thuẫn, trước và sau không đồng nhất, cũng như căn cứ vào Biên bản xem xét thẩm định của Tòa án sơ thẩm được thực hiện sau thời điểm cơ quan chuyên môn giúp việc cho UBND thành phố Tam Kỳ tiến hành kiểm tra thực tế hiện trạng đất, để xác định ông Hiển có sử dụng đất để ngăn mận, giữa đập Bảy Lăng, có canh tác trồng cây trên đất. Tòa án sơ thẩm không xem xét nguồn gốc đất, quá trình đăng ký kê khai, thực tế hiện trạng sử dụng đất và đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Hiển là không khách quan toàn diện, áp dụng không đúng pháp luật Điều 75 và khoản 2 Điều 77 Luật đất đai năm 2013, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích Nhà nước.
Vì vậy, tại phiên tòa xét xử phúc thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận đề nghị của Kiểm sát viên, chấp nhận kháng cáo của người bị kiện, chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng VKSND tỉnh Quảng Nam, sửa Bản án hành chính sơ thẩm số 54/2021/HC-ST ngày 04/8/2021 của TAND tỉnh Quảng Nam theo hướng bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện ông Dương Văn Hiển như đã phân tích nêu trên.
Trong vụ án này, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Nam đã phát hiện vi phạm của Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết vụ án không đúng quy định pháp luật nên đã kịp thời ban hành kháng nghị phúc thẩm, bảo vệ được lợi ích của Nhà nước không bị xâm hại, bảo đảm cho pháp luật được chấp hành một cách nghiêm chỉnh và thống nhất nên cần phát huy trong thời gian tới.
