QUY ĐỊNH MỚI NHẤT VỀ BẢO VỆ DỮ LIỆU CÁ NHÂN KHI KINH DOANH ONLINE

Trong kỷ nguyên số, khi thương mại điện tử và kinh doanh online bùng nổ với tốc độ chưa từng có, dữ liệu cá nhân đã trở thành “tài sản vàng” của mọi doanh nghiệp. Từ thông tin liên lạc, hành vi mua sắm, thói quen tiêu dùng, cho đến vị trí địa lý hay lịch sử giao dịch – tất cả đều là nguyên liệu quý để doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing, nâng cao trải nghiệm khách hàng và mở rộng thị trường. Có thể nói, ai nắm giữ và khai thác hiệu quả dữ liệu cá nhân, người đó sẽ chiếm ưu thế cạnh tranh.

Tuy nhiên, mặt trái của sự bùng nổ dữ liệu là những rủi ro ngày càng gia tăng: rò rỉ thông tin, mua bán trái phép, lạm dụng dữ liệu để spam quảng cáo, thậm chí là lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Những vụ việc này không chỉ gây thiệt hại về tài chính và quyền lợi của người tiêu dùng, mà còn làm xói mòn nghiêm trọng niềm tin vào môi trường kinh doanh trực tuyến.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, Việt Nam đã ban hành Nghị định 13/2023/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 01/7/2023) – văn bản pháp lý toàn diện và chặt chẽ nhất từ trước đến nay về vấn đề này. Nghị định này quy định cụ thể về nguyên tắc xử lý, quyền và nghĩa vụ của chủ thể dữ liệu, cũng như trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc thu thập, lưu trữ, và sử dụng dữ liệu cá nhân. Bên cạnh đó, Luật An ninh mạng 2018, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, và Bộ luật Dân sự 2015 cũng đặt ra những chuẩn mực và chế tài nghiêm khắc nhằm ngăn chặn, xử lý hành vi xâm phạm dữ liệu.

1. Khái niệm và phạm vi điều chỉnh

1.1. Khái niệm dữ liệu cá nhân

Theo Điều 2 Nghị định 13/2023/NĐ-CP, dữ liệu cá nhân được hiểu là thông tin dưới dạng ký hiệu, chữ viết, số, hình ảnh, âm thanh hoặc bất kỳ dạng tương tự nào khác, có khả năng phản ánh một cá nhân hoặc giúp xác định một cá nhân cụ thể. Đây có thể là dữ liệu được thu thập trực tiếp từ người đó hoặc gián tiếp thông qua hoạt động trực tuyến, thiết bị thông minh, giao dịch thương mại điện tử…

Bao gồm:

– Dữ liệu cá nhân cơ bản: họ tên, ngày sinh, địa chỉ, email, số điện thoại…

– Dữ liệu cá nhân nhạy cảm: tình trạng sức khỏe, thông tin tài chính, vị trí thời gian thực, dữ liệu sinh trắc học…

1.2. Phạm vi điều chỉnh

Nghị định 13/2023/NĐ-CP có phạm vi điều chỉnh rất rộng, áp dụng cho mọi hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân, không phân biệt chủ thể là tổ chức hay cá nhân, và không phụ thuộc vào hình thức kinh doanh. Cụ thể:

Đối với tổ chức, cá nhân trong nước: Mọi đơn vị, doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân tại Việt Nam khi thu thập, lưu trữ, khai thác, phân tích, chia sẻ hoặc xử lý dữ liệu cá nhân đều phải tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc và nghĩa vụ được quy định trong Nghị định.

Đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài: Nghị định vẫn có hiệu lực áp dụng nếu họ thực hiện việc xử lý dữ liệu cá nhân của công dân Việt Nam, hoặc cung cấp sản phẩm, dịch vụ tại thị trường Việt Nam, kể cả khi hệ thống máy chủ được đặt ngoài lãnh thổ Việt Nam. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các nền tảng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử xuyên biên giới và ứng dụng di động quốc tế đang hoạt động mạnh mẽ tại Việt Nam.

Đối tượng chịu tác động trực tiếp bao gồm:

– Doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến, website thương mại điện tử

– Sàn giao dịch thương mại điện tử (ví dụ: Shopee, Lazada, Tiki…)

– Ứng dụng di động thu thập thông tin người dùng

– Các doanh nghiệp sử dụng hệ thống CRM, email marketing, quảng cáo trực tuyến dựa trên dữ liệu cá nhân

– Đơn vị cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử, ví điện tử, hoặc dịch vụ đám mây có lưu trữ dữ liệu cá nhân

Quy định này cho thấy Nghị định 13 không chỉ điều chỉnh các doanh nghiệp đặt trụ sở ở Việt Nam, mà còn vươn tới những tổ chức quốc tế đang tham gia vào thị trường số Việt Nam, nhằm đảm bảo mọi chủ thể thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân đều tuân thủ tiêu chuẩn bảo mật và nguyên tắc tôn trọng quyền riêng tư của người dùng.

2. Nguyên tắc xử lý dữ liệu cá nhân khi kinh doanh online

Theo Điều 3 Nghị định 13/2023/NĐ-CP, mọi hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân phải tuân thủ một loạt nguyên tắc nền tảng nhằm bảo đảm quyền riêng tư và an toàn thông tin của cá nhân. Các nguyên tắc này được xem là “xương sống” của pháp luật bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam, bao gồm:

Nguyên tắc có sự đồng ý của chủ thể dữ liệu: Việc thu thập, lưu trữ, khai thác hay chia sẻ dữ liệu cá nhân chỉ được thực hiện khi có sự đồng ý rõ ràng, tự nguyện và được xác nhận của chính chủ thể dữ liệu, trừ các trường hợp pháp luật quy định không cần sự đồng ý (ví dụ: để phục vụ điều tra tội phạm, bảo vệ an ninh quốc gia). Đây là nguyên tắc cốt lõi, bảo đảm rằng cá nhân có quyền kiểm soát thông tin của mình.

Nguyên tắc đúng mục đích và hạn chế phạm vi: Dữ liệu cá nhân chỉ được xử lý cho đúng mục đích đã thông báo, đăng ký hoặc thỏa thuận với chủ thể dữ liệu tại thời điểm thu thập. Doanh nghiệp không được tự ý mở rộng phạm vi sử dụng, hay dùng dữ liệu cho mục đích khác (như bán thông tin cho bên thứ ba) nếu chưa được sự đồng ý mới của khách hàng.

Nguyên tắc bảo đảm an toàn và bảo mật: Tổ chức, cá nhân xử lý dữ liệu phải áp dụng các biện pháp quản lý, kỹ thuật và công nghệ để bảo vệ dữ liệu khỏi nguy cơ bị truy cập, tiết lộ, thay đổi hoặc phá hủy trái phép. Ví dụ: mã hóa dữ liệu, phân quyền truy cập nội bộ, sao lưu định kỳ, giám sát an ninh mạng…

Nguyên tắc lưu trữ có thời hạn: Dữ liệu cá nhân chỉ được lưu giữ trong thời gian cần thiết để hoàn thành mục đích xử lý đã thông báo. Khi mục đích đã đạt được hoặc hết thời hạn lưu trữ, dữ liệu phải được xóa hoặc chuyển sang trạng thái ẩn danh, nhằm ngăn chặn việc bị khai thác trái phép về sau.

Nguyên tắc trách nhiệm giải trình: Khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu, tổ chức, cá nhân xử lý dữ liệu phải có khả năng chứng minh và giải trình về việc tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải lưu giữ hồ sơ, tài liệu liên quan đến toàn bộ quá trình xử lý dữ liệu, từ thu thập, lưu trữ, đến tiêu hủy.

Những nguyên tắc trên không chỉ mang tính pháp lý mà còn là tiêu chuẩn đạo đức kinh doanh trong kỷ nguyên số, góp phần xây dựng niềm tin của người tiêu dùng đối với các hoạt động thương mại điện tử và dịch vụ trực tuyến.

3. Quyền của cá nhân khi dữ liệu được xử lý

Theo Điều 9 Nghị định 13/2023/NĐ-CP và Điều 6 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, mỗi cá nhân – với tư cách là chủ thể dữ liệu – được pháp luật trao những quyền quan trọng nhằm bảo đảm khả năng kiểm soát thông tin cá nhân của mình. Cụ thể:

Quyền được biết và quyền đồng ý hoặc từ chối: Cá nhân có quyền được thông báo đầy đủ về mục đích, phạm vi, phương thức và thời gian xử lý dữ liệu trước khi việc thu thập được tiến hành; đồng thời có quyền lựa chọn đồng ý hoặc từ chối. Đây là cơ sở để cá nhân tự quyết định việc chia sẻ thông tin của mình.

Quyền truy cập, chỉnh sửa và xóa dữ liệu: Chủ thể dữ liệu được quyền yêu cầu tổ chức, cá nhân xử lý dữ liệu cho phép truy cập vào thông tin của mình, đồng thời có thể yêu cầu chỉnh sửa nếu dữ liệu bị sai sót, không đầy đủ hoặc đã lỗi thời. Trong trường hợp không còn nhu cầu hoặc mục đích xử lý đã hoàn thành, cá nhân có quyền yêu cầu xóa bỏ dữ liệu.

Quyền yêu cầu hạn chế hoặc dừng xử lý: Cá nhân có thể yêu cầu tổ chức, cá nhân xử lý dữ liệu tạm ngừng hoặc giới hạn phạm vi xử lý nếu phát hiện dữ liệu bị sử dụng sai mục đích, hoặc khi có căn cứ cho rằng quyền lợi của mình bị đe dọa.

Quyền khiếu nại, tố cáo và khởi kiện: Khi quyền về dữ liệu cá nhân bị xâm phạm, cá nhân được quyền khiếu nại, tố cáo tới cơ quan có thẩm quyền hoặc khởi kiện ra tòa án để yêu cầu bồi thường thiệt hại và xử lý hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật.

Những quyền này không chỉ mang ý nghĩa bảo vệ quyền riêng tư mà còn thể hiện nguyên tắc “cá nhân làm chủ dữ liệu của mình” – một nguyên tắc đang được coi là trụ cột trong chính sách bảo vệ dữ liệu cá nhân ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

4. Nghĩa vụ của doanh nghiệp kinh doanh online

Theo Điều 13 Nghị định 13/2023/NĐ-CP, trước khi thu thập dữ liệu cá nhân, doanh nghiệp phải:

Thông báo rõ ràng cho chủ thể dữ liệu về các nội dung: Mục đích xử lý (ví dụ: chăm sóc khách hàng, tiếp thị sản phẩm, thực hiện hợp đồng…); Phạm vi dữ liệu thu thập; Phương thức thu thập và xử lý; Thời gian lưu trữ; Các bên thứ ba được chia sẻ dữ liệu (nếu có); Xin sự đồng ý của cá nhân bằng hình thức rõ ràng, dễ nhận biết (ví dụ: checkbox xác nhận, email phản hồi, hoặc ký điện tử). Sự đồng ý này không được gộp chung với điều khoản khác như điều khoản sử dụng dịch vụ hay chính sách bảo mật, nhằm bảo đảm tính minh bạch và tự nguyện.

Nghĩa vụ bảo mật dữ liệu cá nhân: Theo Điều 16 và Điều 17 Nghị định 13/2023/NĐ-CP, doanh nghiệp phải:

– Áp dụng biện pháp kỹ thuật như mã hóa dữ liệu, tường lửa, phân quyền truy cập và cơ chế xác thực an toàn.

– Hạn chế quyền truy cập: chỉ những nhân sự được phân công, có thẩm quyền và thực sự cần thiết mới được truy cập dữ liệu.

– Sao lưu và lưu trữ an toàn để phòng ngừa mất mát dữ liệu do sự cố kỹ thuật hoặc tấn công mạng.

Nghĩa vụ báo cáo và giải trình: Theo Điều 22 Nghị định 13/2023/NĐ-CP, trong quá trình xử lý dữ liệu cá nhân, doanh nghiệp có trách nhiệm:

– Báo cáo định kỳ hoặc đột xuất với Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao – Bộ Công an về hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân.

– Thông báo ngay cho cơ quan chức năng và chủ thể dữ liệu nếu xảy ra sự cố rò rỉ, mất mát, hoặc bị truy cập trái phép, đồng thời thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả.

– Chịu trách nhiệm giải trình trước cơ quan có thẩm quyền về toàn bộ quá trình xử lý dữ liệu cá nhân, từ khâu thu thập, lưu trữ đến hủy bỏ.

Việc thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, tránh nguy cơ bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, mà còn góp phần xây dựng niềm tin của khách hàng – yếu tố then chốt trong kinh doanh online bền vững.

5. Chế tài xử lý vi phạm

Xử phạt vi phạm hành chính: Theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP, mức phạt đối với hành vi thu thập, sử dụng, chia sẻ hoặc mua bán dữ liệu cá nhân trái phép có thể lên đến: 140 triệu đồng đối với cá nhân và 280 triệu đồng đối với tổ chức.

Ngoài tiền phạt, người vi phạm có thể bị buộc xóa dữ liệu đã thu thập trái phép hoặc thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả khác.

Trách nhiệm dân sự: Theo Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân hoặc tổ chức xâm phạm dữ liệu cá nhân của người khác và gây thiệt hại phải bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh, bao gồm: Chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế và khắc phục thiệt hại; Thu nhập thực tế bị mất hoặc giảm sút; Tổn thất về tinh thần do việc thông tin cá nhân bị xâm phạm.

Trách nhiệm hình sự: Trường hợp hành vi vi phạm đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 288 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về tội Đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông. Mức hình phạt cao nhất có thể lên tới: Phạt tù đến 7 năm; Phạt tiền đến 1 tỷ đồng đối với pháp nhân thương mại phạm tội.

Việc tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý mà còn thể hiện cam kết tôn trọng quyền riêng tư của khách hàng – yếu tố ngày càng được coi trọng trong môi trường kinh doanh số hiện nay.

6. Giải pháp tuân thủ và khuyến nghị cho doanh nghiệp

Để bảo đảm hoạt động thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân tuân thủ đúng quy định pháp luật, đồng thời xây dựng niềm tin với khách hàng, doanh nghiệp cần chủ động áp dụng các biện pháp sau:

6.1. Giải pháp tuân thủ

– Xây dựng và công khai chính sách bảo mật: Soạn thảo chính sách bảo mật rõ ràng, minh bạch, đăng tải trên website hoặc ứng dụng di động, giải thích cụ thể về mục đích, phạm vi, phương thức thu thập và thời gian lưu trữ dữ liệu.

– Đăng ký, kê khai hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân: Thực hiện theo quy định tại Điều 24 Nghị định 13/2023/NĐ-CP, gửi hồ sơ đăng ký hoặc kê khai đến Bộ Công an.

– Đào tạo nhân sự: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ về an toàn thông tin, kỹ năng xử lý dữ liệu cá nhân và nhận diện rủi ro bảo mật.

– Kiểm toán và đánh giá an ninh mạng định kỳ: Phối hợp với đơn vị chuyên môn để kiểm tra hệ thống bảo mật, phát hiện và khắc phục lỗ hổng kịp thời.

6.2. Khuyến nghị

– Bảo hộ thương hiệu và tên miền sớm: Đăng ký nhãn hiệu, tên miền và các tài sản sở hữu trí tuệ liên quan để tránh bị chiếm đoạt hoặc sử dụng trái phép.

– Lựa chọn đối tác công nghệ uy tín: Hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ hạ tầng và phần mềm đạt tiêu chuẩn an toàn thông tin quốc tế (ISO/IEC 27001, PCI DSS…).

– Tham vấn ý kiến pháp lý trước chiến dịch marketing: Trước khi triển khai các hoạt động marketing hoặc chương trình khuyến mại có thu thập dữ liệu quy mô lớn, nên tham khảo ý kiến luật sư để bảo đảm phù hợp với pháp luật và giảm thiểu rủi ro.

Bảo vệ dữ liệu cá nhân không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là yếu tố sống còn để xây dựng niềm tin của khách hàng và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh trực tuyến. Việc nắm rõ và tuân thủ Nghị định 13/2023/NĐ-CP cùng các quy định liên quan sẽ giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro pháp lý, đồng thời nâng cao uy tín và lợi thế cạnh tranh.

Nếu doanh nghiệp của bạn cần tư vấn chuyên sâu về bảo vệ dữ liệu cá nhân, thương mại điện tử hoặc xử lý tranh chấp trực tuyến, vui lòng liên hệ Luật sư Tân Bình, Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng qua:

7. Luật Sư Tân Bình, Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng– Bảo vệ quyền lợi hợp pháp, tư vấn tận tâm từ A–Z.

Tư vấn & thực hiện thủ tục khai nhận di sản thừa kế nhanh chóng, an toàn, đúng pháp luật. Quy trình tư vấn pháp lý tại Văn phòng Luật sư Trần Toàn Thắng

7.1. Tiếp nhận yêu cầu: Khách hàng có thể liên hệ qua điện thoại, email hoặc đến trực tiếp văn phòng. Luật sư ghi nhận thông tin vụ việc và định hướng xử lý ban đầu.

7.2. Phân tích khả năng khởi kiện: Đánh giá điều kiện pháp lý, tư vấn chiến lược khởi kiện tối ưu, cân nhắc lợi ích và chi phí.

7.3. Chuẩn bị hồ sơ: Soạn đơn khởi kiện, hướng dẫn thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến nhân thân, quyền sở hữu, quan hệ với bên liên quan…

7.4. Làm việc với cơ quan có thẩm quyền: Hỗ trợ nộp và theo dõi hồ sơ tại Tòa án, xử lý các trường hợp vướng mắc như tài sản chưa sang tên, thuế – tài chính, di sản chưa khai nhận.

7.5. Giải quyết tình huống phát sinh: Hỗ trợ khi bị từ chối thụ lý, khiếu nại quyết định sai, xin trích lục – xác minh giấy tờ làm chứng cứ.

7.6. Đại diện tại Tòa án: Luật sư trực tiếp tham gia tố tụng, bảo vệ quyền lợi khách hàng, hỗ trợ hòa giải nếu cần.

Với kinh nghiệm dày dặn và tinh thần trách nhiệm cao, chúng tôi cam kết đồng hành cùng khách hàng trong các vụ việc tranh chấp dân sự, hình sự, chia tài sản, thừa kế, giúp tiết kiệm chi phí và hạn chế rủi ro pháp lý.

👉 Liên hệ ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ tân tâm!