Tóm tắt nội dung vụ án:
Cha mẹ của bà Lâm Thị Hay là ông Lâm Dui (chết 1967) và bà Nguyễn Thị Thậm (chết 1968) đã tạo lập được một khu đất làm nhà ở từ năm 1947 với diện tích đất 1.200 mỉ. Sau giải phóng năm 1975, chính quyền xã Cẩm Thanh thông báo kêu gọi công dân về lại vườn cũ làm nhà ở và sản xuất để ổn định cuộc sống, lúc này ông Lâm Văn Dũng (cháu bà Hay) đã sử dụng khu vườn của cha mẹ bà Hay, làm nhà ở với diện tích đất 700 m, còn lại diện tích 520 m’ đất phía sau chính quyền xã Cẩm Thanh giao cho bà Phạm Thị Điền làm nhà ở.
Năm 1981, bà Hay về thấy mảnh vườn của cha mẹ đã bị ông Dũng và bả Điển đều đã làm nhà ở. Vợ chồng bà Hay trao đổi và bà Điền chấp nhận dỡ nhà và trả lại đất; diện tích 700 mỉ ông Dũng đang sử dụng thì anh em nhà bà Hay đồng ý cho ông Dũng ở và trông coi khu vườn. Theo ý kiến bà Hay thì đã giao hẹn với ông Dũng “khi Nhà nước thông báo kê khai đất thì gọi bà về để kê khai đăng ký” nhưng ông Dũng không thực hiện và hộ ông Dũng đã tự ý đi kê khai đăng ký. Tuy nhiên, nội dung này không có tài liệu chứng cứ chứng minh và không được ông Dũng thừa nhận.
Đối với hộ gia đình ông Lâm Văn Dũng đã sử dụng khu đất sau ngày giải phóng, đã đăng ký đất theo Chỉ thị 299/TTg và Nghị định 64/CP. Đến ngày 18/10/1994, UBND thị xã Hội An (nay là thành phố Hội An) cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) số E 0255650 diện tích 1.220 m, tờ bản đồ số 05 cho gia đình ông.
Do nhu cầu về đất ở (lúc này có 09 người), tháng 11/2015, ông Lâm Văn Dũng có đơn yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất tại thửa đất số 218 (cũ 560), tờ bản đồ số 16 (tờ 05 cũ), diện tích 520 mỉ từ đất trồng cây lâu năm khác thành đất ở tại nông thôn. Ngày 25/12/2015, UBND thị xã Hội An đã có Quyết định số 1171/QĐ-UBND cho phép hộ gia đình ông Dũng được chuyển mục đích sử dụng đất với diện tích 200 mỏ đất ở lâu dài, 320 mỏ đất trồng cây hàng năm khác. Ngày 14/7/2016, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam đã cấp GCNQSDĐ cho ông tại thừa 218, diện tích 520 m.
Ngày 25/7/2016, UBND xã Cẩm Thanh tiến hành hòa giải việc tranh chấp đất giữa bà Lâm Thị Hay và ông Lâm Văn Dũng thì các bên đương sự đều thừa nhận: diện tích đất đang tranh chấp 520 m tại thửa đất 560, tờ bản đồ số 05, có nguồn gốc trước năm 1975 là do ông Lâm Dui sử dụng; sau năm 1975, Nhà nước tiến hành sắp xếp bố trí đất lại cho dân thì thừa đất này được ông Lâm Văn Dũng (cháu gọi ông Lâm Dui bằng chú ruột) sử dụng, sinh sống trên mảnh đất này và được cấp GCNQSDĐ cho đến nay.
Quá trình giải quyết vụ án:
Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 29/2021/DS-ST ngày 24 tháng 6 năm 2021 của TAND tỉnh Quảng Nam đã tuyên xử:
Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn bà Lâm Thị Hay,
Hủy GCNQSDĐ do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam cấp cho hộ ông Lâm Văn Dũng ngày 14/7/2016 đối với thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16, diện tích 520 m, tại thôn Thanh Tam Đông, xã Cẩm Thanh, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Buộc hộ ông Lâm Văn Dũng trả lại phần đất 529,4 mỉ (do thực tế). thuộc thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16, địa chỉ: thôn Thanh Tam Đông, xã Cẩm Thanh, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam cho chị em bà Lâm Thị Hay (có sơ đồ bản về kèm theo).
Bà Lâm Thị Hay phải hoàn trả giá trị các vật kiến trúc gồm: Hàng rào, cây và tiền chuyển mục đích sử dụng từ đất trồng cây hằng năm khác sang loại đất ở tại nông thôn với diện tích 200m cho ông Lâm Văn Dũng với tổng số tiền là 63.789.800 đồng”. Bản án còn tuyên về án phí, quyển kháng cao của các đương sự.
Kháng cáo: Ngày 07/7/2021, ông Lâm Văn Dũng là bị đơn trong vụ án kháng cáo cho rằng: Bản án sơ thẩm ngày 24/6/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam căn cứ vào Điều 21 Luật đất đai năm 1993 “Việc quyết định giao đất đang có người sử dụng cho người khác chỉ được tiến hành sau khi có quyết định thu hồi đất đỏ”, để chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là không đúng với thực tế sử dụng đất, không căn cứ đầy đủ các tài liệu chứng cử và lời khai các bên dẫn đến thiệt hại cho bị đơn là người sử dụng đất ngay tinh, liên tục.
Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Nam có Quyết định khẳng nghị phúc thẩm số 14/QĐKNPT-VKS-DS ngày 06/7/2021 đề nghị Tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án dân sự sơ thẩm nêu trên theo hướng không chấp nhận toàn bộ đơn khởi kiện của bà Lâm Thị Hay.
Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 220/2021/DS-PT ngày 26/11/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng quyết định
Chấp nhận Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 14/QĐ-KNPT-VKS-DS ngày 06/7/2021 của Viện trưởng VKSND tỉnh Quảng Nam và chấp nhận kháng cáo của ông Lâm Văn Dũng. Sửa Bản án dân sự sơ thẩm số 29/2021/DS-ST ngày 24/6/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam. Tuyên xử:
Không chấp nhận đơn khởi kiện của bà Lâm Thị Hay về việc yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam cấp cho hộ ông Lâm Văn Dũng số CC 832765 ngày 14/7/2016 và yêu cầu buộc hộ ông Lâm Văn Dũng trả lại phần đất 520 mở (đo thực tế 529,4 m) đối với thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16, tại thôn Thanh Tam Đông, xã Cẩm Thanh, thành phố Hội An, tỉnh Quảng
Ngoài ra Bản án phúc thẩm còn tuyên về chi phí xem xét thẩm định tại chỗ, định giả tài sản và chi phi đo vẽ phần đất tranh chấp, tuyên về án phi phúc thẩm.
Những vấn đề cần rút kinh nghiệm: Nguồn gốc thửa đất tranh chấp (thửa đất số 560, tờ bản đồ số 5, diện tích 520m) do cha mẹ của bà Lâm Thị Hay sử dụng trước năm 1975, sau đó bỏ hoang đến năm 1975, bà Phạm Thị Điền sử dụng làm nhà ở một thời gian và không ở nữa. Bà Hay cho rằng bả Điền tháo dỡ nhà ở, giao trả đất cho gia đình bà Hay thì ngoài lời xác nhận của bà Điền do bà Hay cung cấp, bà Hay không có tài liệu, chứng cứ chứng minh việc bà Điền trả đất tranh chấp cho bà Hay. Hơn nữa, sau khi bà Điền không sử dụng đất thì gia đình bà Hay cũng không sử dụng diện tích đất tranh chấp mà ông Dũng mới là người quản lý sử dụng cho đến nay; tại Biên bản lấy ý kiến khu dân cư ngày 12/12/2019 thể hiện: Diện tích đất tranh chấp (thửa đất số 560, tờ bản đồ số 5 nay là thửa đất số 218, tờ bản đồ số 16 diện tích 520w) do bà Điền sử dụng từ năm 1975 đến năm 1978 thì bà Điền không ở và bỏ hoang; sau đó ông Dũng sử dụng, gia đình bà Hay không sử dụng. Đối với lời khai của bà Hay về việc bà Hay nhờ ông Dũng quản lý đất tranh chấp không được ông Dũng thừa nhận, bà Hay cũng không đưa ra được chứng cứ để chứng minh; toàn bộ tài sản trên
