Nội dung vụ án:
Nguyên đơn ông Nguyễn Văn Quý, bà Lê Thị Vân trình bày: Cụ Trương Thị Nha (mẹ của ông Quý) nhận chuyển nhượng 715m, tại tổ 2, thôn Yến Nê 1, xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng của vợ chồng ông Nguyễn Viết Trung và bà Nguyễn Thị Tỉnh, với giá 32.000.000 đồng theo “Đơn xin chuyển nhượng đất” ngày 12-11-2002, Cụ Nha đã trả đủ tiền và ông Trung đã giao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho Cụ Nha để làm thủ tục sang tên cho Ông.
Sau đó, ông Trung và Ông ký Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng thửa đất ngày 18/11/2002. Ngày 20/3/2003, hộ gia đình ông được Ủy ban nhân dân huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, diện tích 715m, thửa số 584, tờ bản đồ 12, xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Thực tế, vợ chồng ông chưa quản lý, sử dụng diện tích đất nêu trên. Do đó, vợ chồng ông yêu cầu Tòa án buộc vợ chồng ông Trung giao đất cho vợ chồng ông theo đúng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ngày 20/3/2003.
Bị đơn bà Nguyễn Thị Tỉnh và người đại diện theo ủy quyền của những người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng của nguyên đơn thống nhất trình bày: Mẹ con Cụ Nha có nhận chuyển nhượng một phần đất của vợ chồng ông Trung, bà Tỉnh theo “Đơn xin chuyển nhượng đất” ngày 12/11/2002. Cụ Nha đã giao đủ tiền, vợ chồng ông Trung, bà Tỉnh đã giao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho Cụ Nha để làm giấy tờ đất. Quá trình thực hiện, cán bộ địa chính xã Hòa Tiến đo đạc lại đất và đưa Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo mẫu quy định để vợ chồng bà Tỉnh và ông Quý ký. Đến năm 2015, vợ chồng bà Tỉnh mới biết diện tích đất 715m mà Ủy ban nhân dân huyện Hòa Vang cấp cho hộ gia đình ông Quý là cấp chồng lên thửa đất số 60 mà vợ chồng bà Tỉnh có nhà ở, không đúng với thửa đất liền kề mà hai bên thỏa thuận chuyển nhượng ngày 12/11/2002. Vợ chồng bà Tỉnh đồng ý giao thửa đất 107 (số mới là số 5) liền kề thửa đất số 60 theo thỏa thuận tại “Đơn xin chuyển nhượng đất” ngày 12/11/2002 và đề nghị Tòa án hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ngày 20/3/2003 của hộ ông Quý.
Tại Công văn số 1925/UBND-TNMT ngày 31/10/2018 của Ủy ban nhân dân huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng xác định. Hộ ông Trung không kê khai đăng ký đối với thửa đất số 107, tờ bản đồ số 12 tại thôn Yến Nê 1, xã Hòa Tiến, huyện Hỏa Vang, thành phố Đà Nẵng (thửa đất liền kề với thửa số 60 có nhà ở của hộ ông Trung) nên không thể cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ ông Trung đối với thửa đất nêu trên.
Quá trình giải quyết vụ án:
Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 34/2018/DS-ST ngày 11/6/2018, Tòa án nhân dân thành phố Đà Nẵng quyết định:
1. Công nhận và giao cho ông Nguyễn Văn Quý và bà Lê Thị Vân quyền sử dụng đất diện tích 708,40m tại địa chỉ tổ 02, thôn Yến Nê 1, xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng; có số thửa 5 (số cũ 107), tờ bản đồ số 122 (số cũ 12). Có sơ đồ quyền sử dụng đất kèm theo bản án này.
Ông Nguyễn Văn Quý và bà Lê Thị Vân có quyền và nghĩa vụ liên hệ với các cơ quan có thẩm quyền để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật.
2. Tuyên bố Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, lập ngày 18 tháng 11 năm 2007, giữa ông Nguyễn Viết Trung và bà Nguyễn Thị Tỉnh với ống Nguyễn Văn Quý về chuyển nhượng diện tích đất 715m tại xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng là vô hiệu.
3. Hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, do Ủy ban nhân dân huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cấp cho hộ ông Nguyễn Văn Quý vào ngày 20 tháng 3 năm 2003 đối với diện tích đất 715m tại xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng.
Bà Nguyễn Thị Tỉnh và những người kế thừa quyền, nghĩa vụ tổ tụng của ông Nguyễn Viết Trung có quyền và nghĩa vụ liên hệ với các cơ quan có thẩm quyền để được xác lập quyền sử dụng đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật”.
Ngoài ra, Tòa án cấp sơ thẩm còn quyết định về án phí; chi phí giám định; chi phí xem xét thẩm định, định giá tài sản và quyền kháng cáo.
Ngày 25/6/2018, ông Nguyễn Văn Quý và bà Lê Thị Vân kháng cáo đối với Bản án dân sự sơ thẩm nêu trên. Ngày 20/11/2018, ông Quý, bà Vân có đơn xin rút lại toàn bộ nội dung kháng cáo.
Tại Quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm số 182/2018/QĐ-PT ngày 27/11/2018, Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng quyết định:
“Đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án dân sự thụ lý số 178/2018/TLPT-DS ngày 02/8/2018 về việc “Tranh chấp về yêu cầu giao quyền sử dụng đất và yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Bản án dân sự sơ thẩm số 34/2018/DS-ST ngày 11/6/2018 của Tòa án nhân dân thành phố Đà Nẵng có hiệu lực thi hành kể từ ngày ra quyết định này”.
Ngày 24/3/2020, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao kháng nghị giám đốc thẩm số 17/2020/KN-DS, đề nghị Ủy ban thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng, hủy Bản án dân sự sơ thẩm số 34/2018/DS-ST ngày 11/6/2018 của Tòa án nhân dân thành phố Đà Nẵng để xét xử lại theo thủ tục sơ thẩm, theo đúng quy định của pháp luật.
Tại Quyết định giám đốc thẩm số 29/2020/DS-GĐT ngày 10/6/2020, của Ủy ban thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng quyết định:
“1. Hủy Bản án dân sự sơ thẩm số 34/2018/DS-ST ngày 11/6/2018 của Tòa án nhân dân thành phố Đà Nẵng đã giải quyết vụ án “Tranh chấp về yêu cầu giao quyền sử dụng đất; và yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn ông Nguyễn Văn Quỹ và bà Lê Thị Vân với bị đơn ông Nguyễn Viết Trung, bà Nguyễn Thị Tỉnh và những người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan;
2. Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân thành phố Đà Nẵng để xét xử lại theo thủ tục sơ thẩm, đúng quy định của pháp luật”
Những vấn đề cần rút kinh nghiệm:
Tại “Đơn xin chuyển nhượng đất” Ngày 12/11/2002, thể hiện vợ chồng ông Trung, bà Tỉnh chuyển nhượng cho mẹ của ông Nguyễn Văn Quý là cụ Trương Thị Nha và bà Nguyễn Thị Bính (con bà Nha) thửa đất có kích thước: “Bề ngang của khu đất dài 23m ngay cây mít phía nhà ông Tấn, phía trước từ góc vào nhà ông Chất đến cây Sầu Đâu thẳng đến bụi tre bờ hồ cả, chiều sâu hết khu đất trong vườn”; đến ngày 18/11/2002, vợ chồng ông Trung, bà Tỉnh tiếp tục ký với ông Quý “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất” theo mẫu quy định. Sau đó các bên làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, khi đo vẽ sơ đồ vị trí khu đất chuyển nhượng ngày 16/12/2002, cán bộ địa chính lại xác định thửa đất chuyển nhượng có diện tích 715m nằm trong thừa đất số 60, tờ bản đồ số 12, diện tích 852 mỉ, trên thửa đất này có nhà ở của hộ ông Trung, đã được UBND huyện Hòa Vang cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số vào số 00869 QSDĐ ngày 09/12/1994 cấp cho hộ ông Nguyễn Viết Trung. Trên cơ sở hợp đồng chuyển nhượng nêu trên, ngày 20/3/2003, UBND huyện Hòa Vang cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số 03410 QSDĐ/3700/QĐ-UB cho hộ ông Nguyễn Văn Quý tại thửa đất số 584, tờ bản đồ số 12 với diện tích 715m2 (gồm 400m2 đất ở và 315 đất vườn).
Quá trình giải quyết vụ án, tại Biên bản xem xét thẩm định tại chỗ ngày 29/12/2016 và phiên tòa sơ thẩm ngày 11/6/2018, các bên đương sự thừa nhận mảnh đất thỏa thuận chuyển nhượng theo như “Đơn xin thỏa thuận chuyển nhượng đất” ngày 12/11/2002 là thửa đất số 107 (số mới là 05) liền kề thửa đất số 60 (nay là thừa 584), trên đất có nhà ở của vợ chồng ông Trung chứ không phải là thừa đất số 60 mà UBND huyện Hòa Vang đã cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ ông Quý ngày 20/3/2003,
Như vậy, có đủ căn cứ để xác định diện tích đất mà vợ chồng ông Trung chuyển nhượng cho ông Quý là mảnh đất có số thừa 107, tờ bản đồ số 12, chữ không phải mảnh đất có sổ thừa 60, tờ bản đồ số 12; quá trình thực hiện thủ tục chuyển quyền sử dụng đất có sự nhầm lẫn về vị trí thửa đất chuyển nhượng, nên hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất nêu trên là vô hiệu.
Tại Công văn số 210/UBND ngày 05/12/2017, UBND xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang xác định: Thửa đất số 107 trước đây do HTX Nông nghiệp 1 Hòa Tiến quản lý, nay do Ủy ban nhân dân xã Hòa Tiến quản lý, gia đình ông Trung không quản lý, sử dụng thửa đất này. Đồng thời, tại Công văn số 1925/UBND-TNMT ngày 31/10/2018 của UBND huyện Hòa Vang xác định hộ ông Trung không kê khai đăng ký nên không thể cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ ông Trung đối với thửa đất này. Thực tế, gia đình ông Trung cũng không có một trong các loại giấy tờ được quy định tại Điều 50 Luật Đất đai năm 2003 (nay là Điều 100 Luật Đất đai năm 2013); do đó, hộ ông Trung không phải là chủ sử dụng hợp pháp thửa đất số 107.
Tòa án cấp sơ thẩm tuyên bố Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 18/11/2002 giữa vợ chồng ông Nguyễn Viết Trung và ông Nguyễn Văn Quý là vô hiệu và hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà UBND huyện Hòa Vang đã cấp cho hộ ông Nguyễn Văn Quý ngày 20/3/2003 là có căn cứ theo quy định tại Điều 141 BLDS năm 1995 (nay là Điều 126 và Điều 407 BLDS năm 2015).
Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm lại căn cứ vào sự thỏa thuận trái pháp luật của hai bên về chuyển nhượng thửa đất số 107 (do UBND xã Hòa Tiến quản lý) để công nhận vợ chồng ông Quý được quyền sử dụng 708,4m2 (đã trừ 20,6m2 đất mộ) tại thừa đất số 5 (số củ là 107) là không đúng quy định tại khoản 2 Điều 5 của BLTTDS 2015, do vi phạm điều cấm của luật được quy định tại khoản 4 Điều 3 BLDS năm 2015.
